بر اساس گزارش برخی منابع، نام یکی از شهدای کربلا و از کسانی که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید، عمر(عمرو)[1] فرزند امام حسن بن علی(ع) بود.[2] وی به همراه قاسم و عبدالله از یک مادر بودند و مادرشان نیز ام ‌ولد بود.[3]

با این وجود در دیگر منابع تاریخی، گزارش‌هایی وجود دارد که عمر بن حسن در حماسه عاشورا به شهادت نرسید، بلکه همراه با باقیمانده اهل‌بیت(ع) به اسارت دشمن درآمد[4] و هنگام اسارت، یازده سال داشت.[5]

در همین راستا گزارشی وجود دارد که در صورت پذیرش، اسارت ایشان را تأیید می‌کند:

روزی یزید بن معاویه به عمر بن حسن که در سنین خردسالی بود، گفت: آیا حاضری با پسر من، خالد، بجنگی(کشتی بگیری)؟ عمر گفت: نه(به این صورت)؛ اما حاضرم تا به هر یک از ما کاردی(شمشیری) بدهی تا باهم بجنگیم![6]

البته برخی منابع مدعی هستند که این رخداد تاریخی مرتبط با گفت‌وگوی یزید با امام سجاد(ع)[7] و یا برادرشان عمرو بن حسین[8] می‌باشد.

از طرفی با توجه به آنچه در برخی گزارش‌ها آمده، عمرو بن الحسن دارای فرزندی به نام محمد بن عمرو بود[9] که بعدها فقیه و محدث شده[10] و برخی از وقایع روز عاشورا نیز توسط او نقل شده بود.[11]

مادر محمد، بانویی به نام رملة بنت عقیل بن أبی‌طالب بود.[12]

همچنین «عمرو بن حسن»، دو فرزند دیگر به نام «عمرو بن عمرو» و «أم‌سلمه بنت عمر» داشت که مادر آن دو نیز ام ‌ولد بود؛ اما با وجود این فرزندان متعدد، نسل او ادامه نیافت و منقرض شد.[13]

در صورت پذیرفتن این گزارش‌ها نمی‌توان «عمرو بن حسن» را در زمان حماسه عاشورا طفل خردسالی دانست، و نیز گفتنی است که در زیارت‌نامه‌های مرتبط با شهدای کربلا، از شهیدی به نام «عمرو بن حسن» یاد نشده است.

[1]. ابن حبان تمیمی، محمد بن حبان، الثقات، تحت مراقبت، خان(مدیر دائرة المعارف عثمانیة)، محمد عبد المعید،ج 2، ص 311، حیدر آباد هند، دائرة المعارف العثمانیة، چاپ اول، 1393ق.

[2]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 112 – 113، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 20، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج 10، (خامسة 1)، ص 479، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق؛ ابوالفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ج 1، ص 119، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏45، ص 143، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[6]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 462، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[7]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق، مصحح، خرسان، محمد باقر، ج‏2، ص 311، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، 1403ق.

[8]. سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص 194، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.

[9]. رسان، فضیل بن زبیر،تسمیة من قتل مع الحسین(ع)‏، ص 150، قم، آل البیت(ع)‏، چاپ دوم‏، 1406ق.

[10]. ابن حزم اندلسی‏، ابو محمد علی بن احمد، جمهرة انساب العرب‏، ص 39، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل‏، 1418ق.

[11]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی،ج 3، ص 193، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.

[12]. مصعب بن عبد الله‏،کتاب نسب قریش‏، مصحح، لوی، پرووانسال، اواریست، ص 50، مصر، دار المعارف‏، چاپ چهارم، 1999م‏.

[13]. همان.