جستجوی پیشرفته
بازدید
4101
آخرین بروزرسانی: 1400/06/06
خلاصه پرسش
آیا از آیه‌ی «ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ»، می‌توان نتیجه گرفت که پیامبر اسلام(ص) قبل از بعثت، فردی باایمان نبود و نسبت به کتاب‌های آسمانی دیگر پیامبران آشنایی نداشت؟!
پرسش
در آیه ی 52 سوره‌ی شوری، خداوند خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: قبل از این نمی‌‏دانستى کتاب چیست و ایمان کدام است! منظور این آیه چیست؟
پاسخ اجمالی

چنانچه در پرسش آمده، خدای متعال در یکی از خطاب‌هایش به پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید:

«وَکَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْری مَا الْکِتابُ وَلاَ الْإیمانُ ...»؛[1] و این‌گونه روحی از امر خود را بر تو وحی کردیم، تو در گذشته نمی‌‏دانستى کتاب چیست و ایمان کدام است.

با توجه به این‌که اهل عرفان و معرفت اتفاق نظر دارند که پیامبران حتی قبل از مبعوث‌شدن در زمره‌ی مؤمنان بوده و اهل گناهان کبیره و صغیره نبودند؛ لذا این بخش از آیه را نمی‌توان این‌گونه معنا کرد که پیامبر اسلام(ص) پیش از نزول قرآن نسبت به دیگر کتاب‌‌های آسمانی و اصل ایمان آگاهی نداشت؛ و قبل از نزول وحی بر هیچ دین و آیینی نبود، بلکه معنای این بخش از آیه باتوجه به آنچه که مفسران گفته‌اند، می‌تواند یکی از احتمالات زیر باشد:

  1. «ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ» یعنی قرآن، «وَ لَا الْإِیمانُ» یعنی نماز؛[2] لذا معنای این جمله این است که ای رسول ما! تو قبل از رسیدن به مقام پیامبری، قرآن و نماز را نمی‌شناختی. البته نماز تشریع شده در اسلام.
  2. بعضى گفته‏‌اند منظور از این جمله آن است که تو پیش از آمدن وحى، اهل ایمان را نمی‌شناختى و نمی‌دانستى چه کسى به قرآن و رسالت تو ایمان خواهد آورد، و چه کسى ایمان نخواهد آورد، و این مورد از باب حذف مضاف است.[3]
  3. منظور قبل از بلوغ و دوران کودکی است؛[4] یعنی زمانی که کودک بودی و هنوز به سن بلوغ نرسیده بودی از کتاب و ایمان آگاهی نداشتی.
  4. ایمان عبارت است از: اقرار به تمام تکالیف الهی، و پیامبر(ص) قبل از نبوت آگاه به تمام تکالیف الهی (که بعدها در اسلام تشریع شد) نبود، بلکه نسبت به خدای یکتا آگاهی داشت و موحد بود.[5]
  5. صفات خدا دو گونه است: بعضی از آنها قابل شناخت با عقل و دلایل عقلی است؛ اما برخی قابل شناخت نیست، مگر از راه شنیدن و دلایل شنیداری، و این نوع شناخت قبل از نبوت برای رسول خدا به دست نیامده بود.[6]
  6. برخی هم گفته‌اند: «ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ»، جمله‌ی مستقل است و دلالت ندارد که قبل از ارسال فرشته‌ی وحی نمی‌دانستى. «ما کنت» فعل ماضى است، و ممکن است مراد در همان موقع که نور مقدس تو را آفریدم خالى از هرگونه کمال بودى؛ چون ممکن از خود هیچ ندارد؛ هرچه دارد به افاضه‌ی حق است، ولى از آن‌جا که پیامبر(ص) قابلیت افاضه‌ی جمیع کمالات را داشت، و خداوند در همان عالم نورانیت جمیع کمالات را به وجود مقدس او افاضه فرمود؛ لذا قبل از افاضه‌ی او هیچ نداشت.[7]

7.«ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ»، در مقام بیان این معنا است که آنچه رسول خدا(ص) دارد، و مردم را هم به سویش می‌‏خواند، همه از جانب خداى متعال است، نه از ناحیه‌ی خودش، و آنچه که خداوند به او داده به وسیله وحى و بعد از نبوت بود. بنابر این، مراد از این‌که مى‏فرماید: «تو نمی‌دانستی کتاب چیست»، این است که معارف جزئى عقاید و شرایع عملی‌اش را که در کتاب آمده قبلا از آن اطلاع نداشتی. و این معنا درست است؛ به دلیل آن‌که خداى متعال بعد از نبوت و وحى، علم به این جزئیات را به آن‌حضرت داد. و منظور از این‌که فرمود: «و تو نمی‌‏دانستى ایمان چیست»، این است که تو واجد ایمان و التزام تفصیلى به یکایک معارف حقه و اعمال صالح نبودى. اگر کسی بپرسد؛ چرا ایمان را به اعمال صالح تفسیر کردى؟ می‌‏گوییم در قرآن کریم این استعمال آمده، و فرمود: «وَما کانَ اللَّهُ لِیُضِیعَ إِیمانَکُمْ»؛[8] خدا چنان نبوده که عمل شما را ضایع کند.

پس معناى آیه چنین می‌‏شود: تو قبل از وحى، علمى به کتاب و معارف و شرایعى که در آن است نداشتى، و متصف به این ایمانی که بعد از وحى دارا شدى نبودى، و ایمان و التزام به یکایک عقاید و اعمال دینى نداشتى.

بنابر این، آیه‌ی مورد بحث منافات ندارد با این‌که آن‌حضرت قبل از بعثت هم ایمان به خدا و دیگر پیامبران و کتاب‌های آنان داشته باشد و اعمالش همه صالح باشد؛ چون آنچه در این آیه نفى شده، علم به تفاصیل و جزئیات معارفى است که در کتاب قرآن آمده، و نیز التزام اعتقادى و عملى به آن معارف. و روشن است که نفى علم و التزام تفصیلى، ملازم با نفى التزام اجمالى ایمان به خدا و خضوع در برابر حق نیست.

با توجه به این بیان، جاى هیچ شکى نیست که حال رسول خدا(ص) قبل از بعثت، با حال آن‌حضرت بعد از بعثت فرق داشته، و آیه‌ی شریفه هم ناظر به بیان چنین تفاوتی بوده و در صدد بیان این واقعیت است که آنچه پیامبر(ص) بعد از نبوت دارا شد، دانشی بود که خداى تعالى از طریق وحى به او داد، و خودش در آن دخالتى نداشت.[9]

 

[1]. شوری، 52.

[2]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏27، ص 615، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.

[3]. همان.

[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیر عاملی، احمد، ج ‏9، ص 178، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[5]. مفاتیح الغیب، ج ‏27، ص 615.

[6]. همان.

[7]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص 515، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.

[8]. بقره، 143.

[9]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 77، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 18، ص 113- 114، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها