بر اساس برخی روایات، رفتارها و کردارهایی وجود دارد که در نهایت منجر به آن می‌شود که یک انسان به ظاهر مسلمان در نهایت، مرگش مانند مرگ یهودیان و یا مسیحیان باشد.

برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

1. انکار امامت: امام صادق‌(ع) فرمود: «کسی که امام را انکار کند، بر دین یهودیان یا نصارا خواهد مرد».[1]
2. دشمنی با امام علی(ع): رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: «کسی تو را دوست بدارد، در روز قیامت با پیامبران و در درجه‌ی ایشان قرار دارد و هر کسی بمیرد و تو را دشمن داشته باشد، باکی نیست که یهودی یا نصرانی از دنیا برود».[2]

و نیز فرمود: «کسی که علی(ع) را آزار دهد، خدا او را در قیامت یهودی و یا نصرانی مبعوث می‌کند».[3]

3. ترک حج: رسول خدا(ص) فرمود: «کسی که زاد و توشه کافی داشته باشد(مستطیع باشد)؛ اما به حج نرود، با دین یهودی‌ها و یا مسیحی‌ها از دنیا می‌رود».[4] و «کسی که حج را به تأخیر بیندازد تا این‌که از دنیا برود، خداوند وی را در روز قیامت یهودی و یا نصرانی مبعوث می‌کند».[5]

امام صادق(ع) فرمود: «کسی که بمیرد، و حجّة الاسلام را به جای نیاورده باشد، و دلیل نرفتنش نیز آن نباشد که مخارج بسیار ضروری دیگری داشته،‌ دچار بیماری طاقت‌فرسایی بوده و یا قدرت و حکومتی مانع رفتن او به حج شده باشد، یهودی یا نصرانی می‌میرد».[6]

5. منع از زکات: امام صادق(ع) فرمود: «هر کسی مانع قیراطی(مقدار کمی) از زکات شود، یهودی یا نصرانی از دنیا خواهد رفت».[7]

گفتنی است، مراد کلی از این روایات آن است که آنها با چنین رفتارهایی دیگر نمی‌توانند خود را در زمره‌ی مسلمانان بدانند و با چنین وضعیتی، دیگر تفاوتی نمی‌کند که آنان در زمره‌ی یهودیان و یا مسیحیان (و یا هر گروه دیگری) محشور شوند.

[1]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 1، ص 92، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[2]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 58، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.

[3]. ابن شاذان قمی، أبو الفضل شاذان بن جبرئیل، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، محقق، مصحح، شکرچی، علی، ص81، قم، ‏مکتبة الأمین، چاپ اول، 1423ق.

[4]. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 12، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412ق؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، شمس الدین، محمد حسین، ج 2، ص 72 – 73، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1419ق.

[5]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 442، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.

[6]. المحاسن، ج ‏1، ص 88.

[7]. همان، ص 87.