کاربر گرامی؛

برای آیات 45 و 46 سوره‌ی احزاب شآن نزول خاصی از سوی مفسران ذکر نشده است. و همان‌گونه که بارها گفته‌ایم لازم نیست برای هر آیه - به ویژه مواردی که اصولی کلی را بیان می‌کند - شأن نزولی وجود داشته باشد.

در این دو آیه، نقش پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله در جامعه بیان شده است.

او مردم را به سوى خدا دعوت مى‏کند و شی

«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً، وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیراً»؛[1] اى پیامبر، ما تو را فرستادیم تا شاهد و مژده‌‏دهنده و بیم‌‏دهنده باشى. و مردم را به فرمان خدا به سوى او بخوانى، و چراغى تابناک باشى.

قرآن کریم در این دو آیه، نقش پیامبر اکرم(ص) را در جامعه بیان می‌کند.

شاهد بودن رسول خدا(ص)، چنان‌که در آیات دیگر هم آمده است؛ مانند: «لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً».[2] گواه‌بودن بر اعمال امت در دنیا است، و آنچه را که امت انجام می‌دهند او تحمل نموده، روز واپسین آن‌را اداء می‌کند، و بعد از او امامان شاهد امت‌اند، و آن‌حضرت شاهد شاهدان است.

معناى «مبشر» و «نذیر» بودن پیامبر(ص) این است که مؤمنان مطیع خدا و رسول را، به پاداش نیک و بهشت بشارت، و کافران عصیان‌گر را به عذاب و آتش جهنم انذار می‌دهد.

«وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً»، دعوت آن‌حضرت به سوى خدا، همان دعوت مردم به سوى ایمان به خداى یگانه است که لازمه‌اش ایمان به دین خدا است، و اگر دعوت پیامبر(ص) را مقید به اذن خدا کرد، برای آن است که به مسئله‌ی بعثت و نبوت او اشاره کند.

و «سراج منیر» و یا چراغ روشنایی‌بخش بودنش به این است که آن‌حضرت را طورى قرار داد که مردم به وسیله او به سعادت خود و به راه نجاتشان از ظلمت‌‌هاى شقاوت و گمراهی هدایت شوند؛ لذا این تعبیر از باب استعاره است.[3]

البته برخی گفته‌اند: مقصود از سراج منیر، قرآن است و تقدیرش این است: و ما تو را مبعوث کردیم در حالى که صاحب چراغ پرفروغى مانند قرآن هستی. بنابر این، مضاف حذف شده است.^[4]

برخی از مفسران شاهد بودن را به معنای سیره حضرتشان گرفته‌ و گفته‌اند؛ مراد از شاهد، سیره‌ی پیامبر(ص) است؛ پیامبر به وسیله‌ی رفتار پسندیده‌‌‏اش دلیل و میزان است. انسان را به شناخت خودش هدایت می‌کند و به او می‌‏نمایاند که در برابر خدا چه وظایفى دارد. مؤمنان را به بهشت بشارت داده و عصیان‌گران را از آتش عذاب بیم می‌‏دهد.[5]

به هر حال، قرآن کریم در این دو آیه چند منصب و مقام را براى رسول خدا(ص) بیان می‌کند:

1. شاهد و گواه بر امت: او را شاهد و گواه معرّفى کرده و فرمود: تو در دنیا و آخرت گواه امّت خود هستی و در مورد آنان شهادت به حق می‌دهى و حکم تو در باره آنها جارى است.
2. بشارت و مژده دهنده: از خصوصیّات مقام تو چنین خواهد بود که مؤمنان را به رحمت و مغفرت حق تعالى و بهره‌مندی آنان از درجات بهشت و متنعّم گردیدن آنها به فیوضات غیر متناهى ابدی مژده می‌‌دهى.
3. هشدار دهنده: از خصوصیّات دیگر رسول خدا(ص) این است که در عین حال که مؤمنان و نیکوکاران را به فیوضات ابدی مژده می‌دهد، در عین حال آنها را می‌ترساند و به عذاب و انتقام الهى تهدید می‌کند تا آن‌که همیشه بین خوف و رجاء باشند؛ یعنی نه به عبادت خود مغرور گردند و نه از رحمت حقّ تعالى ناامید شوند.
4. «وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ». پیامبر(ص) مطابق فرمان الهى آن‌گونه که مأمور گردید، بدون کم و زیاد مردم را به سوى توحید می‌خواند و راه هدایت و رسیدن به قرب الهی را به آنان می‌آموزد.
5. چراغ روشن: «وَ سِراجاً مُنِیراً». چراغ روشن بودن پیامبر(ص)، یعنی همان‌گونه که در شب تاریک که ظلمت روى زمین را فراگرفته، با چراغ روشن، تاریکى برطرف می‌گردد. در زمانی که ظلمت کفر و شرک اهل عالم را فراگرفته، پیامبر چراغ روشنى است که با نور وجودش، ظلمت کفر و جهل و خودخواهى و خودپسندى از بین رفت.[6]

[1]. احزاب، 45- 46.

[2]. بقره، 143.

[3]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص 330، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[4]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 8، 569، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[5]. مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج  10، ص 286، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1377ش.

[6]. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 10، ص 239- 240، تهران، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.                       

وه‏ى او در این دعوت، بشارت و انذار است.