مصیبتی که بر امام حسین(ع) و شهدای کربلا وارد شد، چنان بر ائمه‌ی معصومین(ع) سخت و جان‌سوز بود که به عنوان نمونه و بر اساس گزارش‌های متعدد، امام سجاد(ع) سال‌ها در سوگ پدرش گریان بود:

1. از امام باقر(ع) نقل است که امام سجاد(ع) بیست سال برای پدرش امام حسین(ع) گریست. غذایی نزد آن‌حضرت گذاشته نمی‌شد مگر آن‌که گریه می‌کرد، تا آن‌جا که غلامش به ایشان عرض کرد: ای فرزند رسول خدا(ص)! آیا روزگار غم و اندوه شما بسر نمی‌آید؟! امام(ع) به او فرمود: حضرت یعقوب(ع) دوازده پسر داشت و خداوند یکی از آنان را از چشم او پنهان کرد؛ وی آن‌قدر گریه کرد که دیدگانش کور و موی سرش از اندوه سفید گشت و پشتش از بار غم خمید و حال آن‌که پسرش در دنیا زنده بود؛ اما من خودم دیدم که پدر، برادر، عمو و هفده نفر از خاندانم کشته و در کنار من افتاده بودند. پس چگونه روزگار اندوه من به اتمام برسد».[1]
2. امام صادق‌(ع) فرمود: افرادی که زیاد گریه کردند پنج نفر بودند: آدم، یعقوب، یوسف، فاطمه‏(س) و علی بن الحسین(ع).... حضرت علی بن الحسین(ع) مدت بیست یا چهل سال بر حضرت حسین(ع) گریست. هیچ غذایی در مقابل آن‌حضرت نمی‌گذاشتند، مگر این‌که گریان می‏‌شد...».[2]
3. امام صادق(ع) فرمود: «امام سجاد(ع) بر پدرشان امام سجاد(ع) چهل سال گریه کرد و در این مدت روزها را روزه داشت و شب‌ها به عبادت می‌پرداخت. هنگام افطار که خدمت‌گزارش غذا و آب برای آن‌حضرت(ع) می‏آورد، می‌فرمود: فرزند رسول خدا(ص) گرسنه و تشنه کشته شد! آن قدر این جمله‏ها را تکرار می‌کرد و می‌گریست تا غذایش از آب دیدگانش تر می‌شد و آب آشامیدنی حضرت‌شان با اشکشان آمیخته می‌شد. زندگی آن‌حضرت(ع) تا آخر عمر شریف این چنین بود».[3]

با فرض پذیرش روایت دوم و سوم، امام سجاد(ع) مدت چهل سال بر پدر بزرگوار خویش گریه کرد؛ این در حالی است که حضرت‌شان 34[4]و یا 35 سال بعد از واقعه عاشورا[5] و در هجدهم، یا نوزدهم[6] و یا بیست و پنج محرم سال 94[7] یا 95^[8] هجری و در سن 54، یا 57 و یا 59 سالگی[9] به شهادت رسید.

بر این اساس، روایت موجود در پرسش را باید به نحوی توجیه کرد:

الف) شاید اعلام چهل سال بر اساس شیوه‌ی تقریب و یا گرد کردن باشد و این تقریب چون موضوعی رایج است، دروغ به شمار نمی‌آید.

ب) از آن‌جا که نقل به معنا را در روایات مجاز اعلام کرده‌اند، ممکن است راویان این تقریب را انجام داده باشند و یا آن‌که روایت در اصل خود این‌گونه بود که امام سجاد(ع) تا آخر عمرشان گریان بود؛ اما راوی که گمان می‌کرد ایشان 40 سال بعد از عاشورا زنده بود، چنین عددی را ذکر کرده باشد.

مؤید این ادعا آن است که روایت دوم نقل‌شده در امالی شیخ صدوق، زمانی بین بیست تا چهل سال را اعلام می‌کند و بعید است که این تردید در اصل روایت نیز وجود داشته باشد؛ زیرا امام صادق(ع) دقیقا به مقدار عمر پدربزرگشان آگاه بود، بلکه تقریبا مشخص است که این تردید از جانب راویان رخ داده است.

[1]. شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 518 – 519، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

[2]. شیخ صدوق، الامالی، ص 140 – 141، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.

[3]. سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص 209، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.

[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 175، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[5]. طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 191، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.

[6]. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج 4، ص 175.

[7]. طوسی، محمد بن الحسن‏، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ‏2، ص 787، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول‏، 1411ق.

[8]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 137، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[9]. مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 175.