جستجوی پیشرفته
بازدید
1494
آخرین بروزرسانی: 1400/12/16
خلاصه پرسش
در خصوص «مرهونیت هر نفس نسبت به مکتسبات» آیا فقط سیئات مراد است؟ و به عبارتی آیا انسان تنها در گرو اعمال زشت خویش می‌باشد؟!
پرسش
در خصوص مرهونیت هر نفس نسبت به مکتسبات آیا فقط سیئات مراد است؟ در این صورت بیان آن چیست؟
پاسخ اجمالی

کارهایی که انسان انجام می‌دهد اثری در نفس می‌گذارد و استمرار و تکرار آنها، موجب ماندگاری و تحقق ملکات و صفات ثابت در نفس می‌شود؛ این ملکات با نفس متحد می‌شوند، و هنگام مرگ، همراه انسان در عالم پس از آن خواهند بود؛ به همین دلیل انسان نوع اخیر نیست؛[1] بلکه جنسی است که چهار نوع دیگر یعنی بهیمه(حیوان، نماد شهوت)، سَبُع(درندگی و نماد غضب)، شیطان(نماد مکر و حیله) و فرشته(نماد خوبی)، در ذیل او قرار دارند، و تمام اینها به عمل اختیاری انسان شکل می‌گیرند.

البته بهیمه‌ و حیوانی که ذیل انسان است با بهیمه و حیوانات دیگر متفاوت است؛ زیرا او «انسان بهیمه» است؛ از این‌رو از هر بهیمه و حیوانی، بهیمه‌تر است؛ چنان‌‌که قرآن می‌فرماید: «آنان مانند حیوانات‌اند، بلکه از حیوانات هم گمراه‌‌ترند».[2] «سبع و درنده انسان» نیز از هر گرگی درنده‌تر است.

«فرشته انسان» نیز از هر فرشته‌ای بالاتر است؛ چنان‌‌که پیامبر اسلام(ص) به درجه‌ای از کمال رسید که در شب معراج «به اندازه دو کمان یا کمتر از آن به خداوند نزدیک شد»،[3] به گونه‌‌ای که جناب جبرئیل(ع) به پیامبر(ص) عرض کرد: «اگر به اندازه یک بند انگشت نزدیک‌‌تر شوم می‌سوزم».[4]

نتیجه این‌که در اتحاد نفس با ملکات، تفاوتی بین صفات خوب و بد نیست؛ در قرآن کریم نیز مرهونیت و در گرو بودن نفس نسبت به اعمال خویش به صورت مطلق، مطرح شده است و شامل هر دو قسم می‌شود:

«کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهینَةٌ»[5] هر کس در گرو اعمال خویش است.

«وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهینٌ».[6] کسانى که ایمان آوردند و فرزندانشان به پیروى از آنان ایمان اختیار کردند، فرزندانشان را (در بهشت) به آنان ملحق می‌کنیم و از (پاداش) عملشان چیزى نمی‌کاهیم و هر کس در گرو اعمال خویش است.

که آیه اول در مورد سیئات و آیه دوم در مورد حسنات است.


[1]. البته معروف میان فلاسفه به ویژه فلسفه‌ی مشاء این است که انسان نوع اخیر و نوع الانواع است که در ذیل او نوعی وجود ندارد.

ر. ک: شیخ الرئیس ابن سینا، الشفاء(المنطق)، المدخل 1، ص 63، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق.

اما در فلسفه و حکمت متعالیه انسان نوع اخیر نیست بلکه در ذیل آن انواع است. ر. ک: عبد الرحمن بدوى، افلاطون فى الاسلام، ص 111، دار الاندلس، 1980م.

[2]. اعراف، 179؛ «... أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ...».

[3]. نجم، 8 و 9؛ «ثمُ‏ دَنَا فَتَدَلىَ‏. فَکاَنَ قَابَ قَوْسَینْ‏ أَوْ أَدْنىَ». ر. ک: «معراج و قاب قوسین»، 26883.

[4]. «فَلَمَّا بَلَغَ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَانْتَهَى إِلَى الْحُجُبِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ لِی أَنْ أَجُوزَ هَذَا الْمَکَانَ وَ لَوْ دَنَوْتُ‏ أَنْمُلَةً لَاحْتَرَقْتُ»‏. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 18، ص 382، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[5]. مدثر، 38.

[6]. طور، 21.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا نمازخواندن با زیرپیراهن، شلوارک و یا رکابی بی احترامی به خدا است؟
    105044 پوشش 1389/05/20
    پوشانیدن بدن در نماز: آن چه در مورد پوشش لباس نماز گذار برای مرد واجب است عبارت از این است که: مرد باید در حال نماز، اگر چه کسى او را نمى‏بیند عورتین خود را بپوشاند. [1] بنابراین، در ...
  • پدر واقعی حضرت ابراهیم کیست؟
    141244 پیامبران و کتابهای آسمانی 1389/02/09
    این پرسش از دو بخش تشکیل شده است: 1. درباره پدر حضرت ابراهیم 2. درباره تمام پیامبران در موضوع پرسش اول دو دیدگاه وجود دارد. 1.عده ای از اهل ...
  • آیا مشایخ شیعه نزول خدا بر زمین را کفر می دانند؟
    10116 درایه الحدیث 1389/01/24
    روایاتی از امامان شیعه وجود دارند که در صدد بیان منطقی بطلان اعتقاد به نزول خدا برروی زمین بوده و اشاره ای به کفر معتقدان به آن ندارند. اعتقاد به نزول خدا برروی زمین نتیجه برداشتی نادرست از روایتی تحریف شده است که پیامد ...
  • آیا اصل تبری از دشمن، ما را از تکنولوژی پیش‌رفته آنان عقب نگه‌نمی‌دارد؟
    6001 بیشتر بدانید 1391/12/21
    «تبری» به معنای نداشتن روابط سیاسی و دیپلماسی و تبادل همفکری در زمینه‌های صنعتی و تکنولوژی با کشورهای جهان نیست. تبری یعنی برقرار نکردن روابط دوستانه با دشمنانی که همچنان بر دشمنی خود با ما باقی هستند و در روابط خود جز سلطه و به استعمار کشیدن ما ...
  • آیا جهادی بالاتر از جهاد با شمشیر وجود دارد؟
    15420 درمان رذائل اخلاقی 1392/09/28
    در روایات، جهاد به اعتباری بر دو قسم تقسیم شده است؛ جهاد اکبر و جهاد اصغر. ۱. مراد از جهاد اصغر جنگ با شمشیر و اسلحه است که در مقابل دشمنان صورت می‌گیرد. و خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ ...
  • اگر وسیله‌ای را پیش‌خرید کرده و در همان‌ مجلس، آن‌را به مبلغی بیشتر، به صورت قسطی به فروشنده بفروشیم، اشکالی دارد؟
    4079 خرید و فروش 1398/08/11
    اگر این قرارداد صوری و برای فرار از ربا بوده و معامله اول مشروط به انجام معامله دوم باشد -چنانچه در بسیاری از موارد این‌گونه است- صحیح نخواهد بود. برای حل مشکل، می‌توان پول را در اختیار تولید کننده گذاشت و او را وکیل خود نموده و تعیین ...
  • شیخ طوسی که بود؟
    20247 شخصیت های شیعی 1393/08/27
    در یکی از روزهای ماه رمضان سال 385 ق، محمد بن حسن بن علی طوسی؛ متکلِّم، ‌فقیه، ‌مفسّر، محدّث بزرگ قرن پنجم هجری پا به عرصه گیتی نهاد. او در طوس به دنیا آمد و در وطن خود، ‌علوم مقدّماتی را فراگرفت. خاندان وى تا چند نسل همه ...
  • آیا سوت زدن بد است؟ و اخلاقاً چگونه است؟
    43160 معیار شناسی (دین و اخلاق) 1391/05/18
    در مورد سوت کشیدن در متون دینی دو نگاه وجود دارد. از یک نگاه کاری ناپسند و مذموم شمرده شده، اما از زاویه دیگر عملی مباح است. در این مختصر به آیه‌ای از قرآن و نیز چند روایت در این زمینه اشاره می‌شود. 1. قرآن ...
  • آیا در مصحف أبی بن کعب سوره‌هایی با نام «خلع» و «حفد» وجود داشته که در نسخه‌های فعلی قرآن وجود ندارد؟
    7124 علوم قرآنی 1394/10/14
    در مورد «مصحف أبی بن کعب» نقل شده که این مصحف ویژگی‌هایی مخصوص به خود داشته که از جمله ‌آنها می‌توان به مقدم بودن سوره یونس بر سوره انفال، وجود اختلاف قرائت بر اثر اختلاف در لهجه، استفاده از کلمات مترادف اشاره کرد. یکی از این ویژگی‌ها، که ...
  • آیا حضرت زهرا (س) طلب مرگ کرده است؟
    22796 معصومین 1388/04/18
    در منابع معتبر، چنین مطلبی که حضرت زهرا (س) دست فرزندانش را گرفته باشد و بر سر قبر پیامبر طلب مرگ کند وجود ندارد. البته، در برخی از کتاب ها، دعای طلب مرگ به حضرت نسبت داده شده است. حضرت زهرا در خطبه مفصل که به ...

پربازدیدترین ها