کلمه‌ی «لیله» به معنای شب و «الرغائب» از ریشه «رغب» به معنای حریص بودن بر چیزی و طمع در آن و داشتن رغبت و میل است. در نتیجه «لیلة الرغائب» به شبی گفته می‌شود که میل و توجه در آن زیاد است.[1]

بر اساس روایات، به اولین شب جمعه ماه رجب «لیلة الرغائب» گفته می‌شود.

فضیلت لیلة الرغائب و اعمال آن

روایتی در مورد فضیلت این شب وارد شده است که بر اساس آن، رسول خدا(ص) فرمود:

«از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نباشید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن‌را «لیلة الرغائب» و یا شب آرزوها نامیدند. وقتی از یک سوم اولین شب جمعه ماه رجب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان و زمین نمی‌ماند، مگر این‌که در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند. خدای متعال به آنان می‌فرماید: ای فرشتگان من هرچه می‌خواهید از من درخواست کنید! فرشتگان می‌گویند: درخواست ما این است که روزه‌داران ماه رجب را بیامرزی! خداوند نیز می‌فرماید: این کار را انجام دادم.

سپس توصیه فرمودند که در نخستین پنج‌شنبه ماه رجب روزه گرفته شود و سپس در شب جمعه، بین نماز عشاء و نیمه شب، دوازده رکعت نماز (مانند نماز صبح) خوانده می‌شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود. در هر رکعت این نماز یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، و دوازده مرتبه سوره توحید خوانده ‌شود. پس از اتمام دوازده رکعت نماز، هفتاد مرتبه ذکر «اَللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحمّدٍ النَّبیِّ الاُمِّیِّ [الْهَاشِمِیِ‏] وَ عَلَی آلِهِ» گفته ‌شود. سپس در سجده، هفتاد مرتبه ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ المَلائِکَةِ وَ الّروحِ» گفته ‌شده و پس از آن سر از سجده برداشته شده و ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِّیُّ الْاَعْظَمُ» گفته ‌شود. سپس دوباره به سجده رفته و مانند سجده اول هفتاد مرتبه ذکر «سُبّوحٌ قُدّوس رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرّوحِ» گفته ‌شود و در همان سجده از خدا برآورده شدن حاجت‌ها خواسته ‌شود که ان‌شاء الله مورد اجابت قرار می‌گیرد.

سپس رسول خدا(ص) فرمود: قسم به خدایی که جان من در دست او است، کسی این نماز را نمی‌خواند، مگر آن‌که خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد حتی اگر گناهان او مثل کف روی دریا و به عدد شن‌ها و به وزن کوه‌ها و به عدد برگ‌های درختان باشد، و روز قیامت از هفت‌صد نفر از خویشان خود که سزاوار  آتش باشند، شفاعت می‌کند. و در شب اول قبر خداوند ثواب آن‌را به بهترین صورت، با روى گشاده و خندان و زبان فصیح براى او مى‏فرستد تا به او بگوید: اى محبوب من! بشارت بده که از هر سختى نجات پیدا کردى. مى‌‏پرسد: تو کیستى که صورتی بهتر از صورت تو ندیده و بویى به خوش‌بویى تو به مشام من نرسیده است! آن صورت زیبا پاسخ مى‏دهد: اى محبوب من! من ثواب آن نمازى هستم که فلان شب و فلان منطقه، فلان ماه و فلان سال بجا آوردى. امشب آمده‏ام تا حقت را ادا کرده، مونس تنهایى تو بوده و وحشت تو را از بین ببرم، و زمانى که در صور (قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت بر سرت سایه می‌افکنم. و تو هرگز هیچ خیرى را از جانب مولایت از دست نخواهى داد.^[2]

در میان منابع شیعی در دسترس، اولین کتابی که این نماز را نقل کرده، اقبال الاعمال سید بن طاووس است که بدون ذکر سند به نقل روایت مربوطه پرداخته است؛ از این‌رو برخی از فقها معتقدند که نمی‌توان حکم به استحباب شرعی چنین نمازی داد و اگر کسی می‌خواهد آن‌را بخواند، تنها باید آن‌را به قصد رجا انجام دهد.[3]

گفتنی است؛ برای لیلة الرغائب عمل خاص دیگری در روایات ذکر نشده است.

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 1، ص 422، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنة، ج 2، ص 632، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1409ق.

[3]. فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج ‌2، ص 172، قم، امیر قلم، چاپ یازدهم، بی‌تا؛ بصری بحرانی، زین الدین محمد امین، کلمة التقوی، ج ‌2، ص 96، قم، نشر سید جواد وداعی، چاپ سوم، 1413ق.