قاعده فلسفی «من فقد حسا فقد علما»، یعنی کسی که برخی حواس را نداشته باشد، برخی از علوم و دانش‌ها را هم نخواهد داشت. بر اساس این قاعده، منشأ اصلی تمام ادراکات حصولی و علوم ظاهری انسان، حواس ظاهری است که در انسان و اکثر حیوانات به صورت مشترک وجود دارد. به گونه‌ای که اگر فرض شود انسانی از تمام حواس بی‌بهره باشد، از تمام علوم و دانش‌ها هم بی‌نصیب خواهد بود. و اگر بعضی از حواس را نداشته باشد، از بعضی دانش‌ها سهمی ندارد؛ زیرا بر اساس این قاعده، مجاری پیدایش علوم و ابواب حصول دانش، حواس آدمی است که با فقدان هر کدام از این مجاری یا ابواب، بخشی از دانش بشری از بین می‌رود.

گفتنی است که منظور از علم در این قاعده، علم حصولی است که مَقسَم تصور و تصدیق است و به دو بخش نظری و بدیهی تقسیم شده است؛ لذا علم حضوری که نوع خاصی از علوم است به هیچ وجه در دایره این قاعده نیست.

مدلول این قاعده از گذشته‌های دور مورد توجه فلاسفه و حکمای باستان بوده و به شکل‌های مختلف مورد بحث و گفت‌‌وگو قرار گرفته، و حکمای مسلمان نیز مفاد این قاعده را پذیرفته و در برخی موارد به آن استناد کرده‌اند.[1]

[1]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 2، ص 435-442، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366.