ابلیس آن‌چنان خدا را عبادت کرده بود که او را در ردیف فرشتگان به شمار می‌آوردند؛ اما انجام عبادت خدا به تنهایی کافی نیست؛ بلکه باید مطیع کامل خدا بود. ابلیس تا جایی در مقابل خدا خاضع بود که تکبرش خدشه‌دار نشود، ولی هنگامی که لازم شد در مقابل آدم(ع) اظهار خضوع کند، از پذیرفتن فرمان حق الهی خودداری کرد و با خدایی که سال‌ها او را عبادت کرده بود، به دشمنی برخاست. ابلیس عابد بود؛ اما مطیع محض نبود. نه تنها مطیع محض نبود؛ حتی نسبت به خدا اهانت روا داشت و او را عامل گمراهی خود معرفی کرد: «قالَ رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنی‏ لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعین».[1]

و برای این‌که اثبات کند امر خدا به تواضع در مقابل آدم(ع) دستوری اشتباه بود، تمام تلاش و قدرت خود را برای اثبات این مدعا به کار گرفت؛ و به صراحت اعلام کرد که نهایت تلاش خود را می‌کند تا همه‌ی انسان‌ها را به سمت جهنم بکشاند.[2]

این ادعا که ابلیس با سرپیچی از سجده بر آدم(ع)، به دنبال آن بود که بین خود و خدایش هیچ واسطه و فاصله‌ای نباشد نیز پذیرفتنی نیست؛ زیرا او با این سرپیچی از سجده بر واسطه فیض، در حقیقت بین خود و خدایش فاصله‌ای برگشت‌ناپذیر قرار داد.

[1]. حجر، 39.

[2]. ر. ک: کفر ابلیس، 78105 ؛ قبول نشدن عبادت شیطانی، 91956.