جستجوی پیشرفته
بازدید
2588
آخرین بروزرسانی: 1401/08/24
خلاصه پرسش
«علم ذات به ذات در مقام ذات»، چه فرقی با «علم ذات به ذات در تعین اول» دارد؟
پرسش
«علم ذات به ذات در مقام ذات»، چه فرقی با «علم ذات به ذات در تعین اول» دارد؟
پاسخ اجمالی

همان‌گونه که می‌دانیم، خدای متعال تمام حیثیات اطلاقی، از جمله علم ذات به ذات را در مقام ذات دارد. و در تعین اول نیز علم ذات به ذات از حیث احدیت جمعی وجود دارد. در این‌جا دو تفاوت اساسی قابل بررسی است:

تفاوت به لحاظ معلوم و تفاوت به لحاظ خود علم.

در توضیح تفاوت به لحاظ معلوم گفته می‌شود که در مقام ذات، خود ذات، با ویژگی اطلاق مقسمی معلوم است؛ اما در تعین اول، ذات با لحاظ قید احدیت است. تفاوت دوم که به لحاظ خود علم است، به واسطه این حقیقت رخ می‌دهد که در مقام ذات، علم ذات به ذات به نحو اندماجی(فشرده) است، در حالی که در مقام تعین اول، به نحو نسبت و اضافه‌ی اشراقی است.

به بیان دیگر، تعین اول که آن‌را یک نسبت علمی یا اضافه‌ی اشراقی علمی می‌خوانند، هویتی تعینی، آن هم از سنخ تعین علمی دارد و حقیقت علم در آن، چیزی جز یک اضافه‌ی اشراقی و تجلی نیست؛ اما در مقام ذات، این علم یک نسبت ممتاز و با یک اضافه‌ی اشراقی نیست، بلکه هویتی وجودی و اطلاقی دارد. همچنین نباید علم را در تعین ثانی عین ذات دانست؛ زیرا از جهت آن اعتبار (یعنی اعتبار اطلاق ذات)، برای حق نسبتی که از ذاتش ممتاز باشد، به گونه‌ای که از آن علم یا غیر علم از اسما و صفات و نسب و اضافی‌های دیگر تعبیر شود، قابل تصور نیست.

گفتنی است؛ منظور از وجودی‌بودن علم ذات به ذات در مقام ذات، این واقعیت است که در آن مقام، در عین حال که تمام حقایق به نحو اندماجی و شئون ذاتی موجودند؛ اما هیچ‌کدام بر دیگری غلبه ندارند. بنابر این، برای علم ذات به ذات، نفس وجود اطلاقی حق کافی است؛ یعنی نفس این وجود ویژگی حضور را برای خود دارد. بدین معنا که نحوه‌ی وجود او، خودیاب و خوددان است. خودپیدایی – و به تعبیر فیلسوفان مشائی «عدم الغیبة» و به تعبیر شیخ اشراق «ظهور»،- نحوه‌ی وجود حق تعالی در مقام ذات است؛ به گونه‌‌‌ای که در این مقام نسبت و تعین علمی پیدا نمی‌شود، بلکه از حیثیات اندماجی چنین ذات مطلق، حضور وجودی برای خود است. بر خلاف تعین اول که حضور علمی دارد.

به بیان دیگر، ویژگی این وجود، حضور برای خود است. و علم ذات به ذات، تعبیر دیگری از حقیقت سراسر حضور حق برای خود است.

شایان ذکر است که در تمام این تعابیر، جهت وجودی حفظ می‌شود. و به عبارت دیگر، همه‌ی این تعبیرها در موطن وجودی بیان می‌شود؛ یعنی در ساحتی که هنوز از تنزل و اضافه‌های اشراقی خبری نیست؛ اما در تعین اول، حقیقت و هویت علم ذات به ذات، علمی است، نه وجودی. بنابر این، حقیقت تعین اول نسبتی علمی و یک تنزل است.[1] 


[1]. ر. ک: یزدان پناه، سید یدالله،مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش، انزلی، سید عطاء، ص 388- 391، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها