عطف بر دو قسم است: عطف بیان و عطف نسق.[i] «عطف بیان» چیزى است که متبوع خود را واضح و روشن کند و توضیح بیشتری براى متبوع خود به همراه دارد؛[ii] مانند کلمه «طُوى» در آیه «إِنَّکَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى‏».[iii]

«عطف بیان» در مفرد، تثنیه و جمع بودن، مذکر و مؤنث بودن، معرفه و نکره بودن با متبوع خود تفاوتی ندارد.[iv]

فرق «عطف بیان» با «صفت» آن است که «صفت» مشتق است؛ اما «عطف بیان» مشتق نیست و تأویل به مشتق نمی‌رود.[v]

فرق عطف بیان و بدل

آن چیزی که صلاحیت دارد «بدل» شود، می‌تواند «عطف بیان» نیز قرار گیرد، مانند آیه «جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ...».[vi] با این وجود «عطف بیان» با «بدل» در چند چیز تفاوت دارند:

1. عطف بیان بر خلاف بدل، نمی‌تواند ضمیر و تابع ضمیر باشد.[vii]
2. عطف بیان بر خلاف بدل در معرفه و نکره بودن با متبوع خود تفاوت ندارد.[viii]
3. عطف بیان بر خلاف بدل، جمله، فعل و یا تابع فعل نمی‌شود.[ix]
4. عطف بیان بر خلاف بدل نمی‌تواند تکرار لفظ اول باشد.[x]

[i]. عباس حسن، النحو الوافی، ج 3، ص 689، دار المعارف، چاپ پازدهم.

[ii]. سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج 2، ص 1264 – 1265، تهران، کومش‏، چاپ سوم، 1373ش.

[iii]. طه، 12.

[iv]. گروه علمی جامعه مدینه، اصول نحو 1، ج 1، ص 173، جامعه مدینه العالمیه، بی‌تا.

[v]. فرهنگ معارف اسلامی، ج 2، ص 1264 – 1265.

[vi]. مائده، 97.

[vii]. النحو الوافی، ج 3، ص 550، مسئله 117؛ فرهنگ معارف اسلامى، ج ‏2، ص 1264.

[viii]. النحو الوافی، ج 3، ص 550.

[ix]. همان.

[x]. فرهنگ معارف اسلامى، ج‏2، ص 1265.