جستجوی پیشرفته
بازدید
1469
آخرین بروزرسانی: 1402/04/25
خلاصه پرسش
بر اساس روایتی مریض بعد از بهبودی، مشرک بعد از اسلام و فردی که از نماز جمعه و حج برگشته می‌تواند اعمال خود را از صفر شروع کند. آیا با استناد به این روایت، نیازی به قضای نماز و روزه‌هایمان نداریم؟!
پرسش
با سلام؛ از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «أَرْبَعَةٌ یَسْتَأْنِفُونَ‏ الْعَمَلَ الْمَرِیضُ إِذَا بَرَأَ وَ الْمُشْرِکُ إِذَا أَسْلَمَ وَ ...». یعنی چهار دسته هستند که کار را از اول شروع کنند ... آیا این حدیث صحیح است؟ یعنی ما اگر از این چهار دسته باشیم، می‌شود حق‌الله گذشته را فراموش کنیم و از ابتدا شروع کنیم و خدا گناهان گذشته ما را خواهد بخشید؟!
پاسخ اجمالی

در این‌که خداوند در صدد آن است که به بهانه‌های گوناگون قلم عفو بر گناه بندگان خویش بکشد تردیدی نیست، و آیات و روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد؛ اما باید دقت نمود و به اشتباه نیفتاد و با جمع‌بندی مناسب آنچه در این زمینه وارد شده، تفسیر مناسبی برای هر آیه و روایت داشت.

با توجه به این نکته و همان‌گونه که در پرسش مطرح شد، در بعضی منابع از پیامبر(ص) نقل شده است:

«أَرْبَعَةٌ یَسْتَأْنِفُونَ‏ الْعَمَلَ الْمَرِیضُ إِذَا بَرَأَ وَ الْمُشْرِکُ إِذَا أَسْلَمَ وَ الْمُنْصَرِفُ مِنَ الْجُمُعَةِ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً وَ الْحَاجُّ إِذَا قَضَى حَجَّه».[1]

چهار گروه اعمال خود را از نو آغاز کنند: بیماری که بهبود یافت، مشرکی که اسلام آورد، کسی که مؤمنانه و برای رضایت خدا به[نماز] جمعه‌ رفت و برگشت‌، و حاجی زمانی که حج خودش را به پایان رساند.

بررسی سند روایت

اگرچه در روایات اخلاقی، تاریخی و نیز روایاتی که ناظر به رحمت خداوند هستند، اگر مخالف با آموزه‌های قطعی دینی نباشند، نباید چندان به دنبال سند بود؛ اما اگر بنابر آن باشد که حکمی فقهی مانند عدم نیاز به قضای روزه و نماز را از آنها استخراج کنیم، به‌یقین باید سند و محتوای یکایک آنها با دقت بررسی شود.

در همین راستا، دعائم الاسلام و نوادر راوندی از قدیمی‌ترین منابعی هستند که این روایت را آورده‌اند.

در مورد روایات دعائم الاسلام گفته شد که به دلیل عدم ذکر سلسله اسناد، مرسل است و روایاتی که تنها در این کتاب نقل شده باشد را نمی‌توان مبنا برای استدلال قرار داد.[2]

روایات نوادر راوندی را نیز برخی مرسل می‌دانند، ولی برخی بر این باورند که به دلیل ذکر یک سند در ابتدا، مرسل نیست و مسند است.[3]

به هر حال، اگر این روایت از لحاظ محتوا قابل تأیید باشد، ضعف سند آن مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

بررسی محتوا

از نظر محتوا این روایت مانند بسیاری از آیات و روایات دیگر ناظر به آن است که انسان‌ها در هر زمان می‌توانند در روابط خود با خدا تجدید نظر کرده و روابط بهتری را پیش روی خود قرار دهند؛ اما دلالت ندارد که بیماری، انجام حج و اقامه‌ی نماز جمعه، موجب سقوط قضای نماز و روزه و دیگر تکالیفی خواهد شد که مکلف آنها را انجام نداده است؛ زیرا:

  1. شاید مقصود روایت -با فرض پذیرش- آن باشد که موارد یاد شده، موجب جبران ثواب و پاداش از دست‌رفته می‌شود، نه موجب سقوط قضای آن.

توضیح این‌که انجام نماز و روزه و دیگر واجبات در وقت تعیین شده، دارای ثواب و فضیلتی است که به‌راحتی قابل بازیافت نیست؛ یعنی حتی اگر قضای آنها انجام شود، تمام ثواب‌های از دست رفته به‌دست نمی‌آید و تنها قلم عفو بر گناه بنده کشیده می‌شود؛ از این‌رو ممکن است روایت در صدد بیان این مطلب باشد که اموری؛ مانند بیماری، حج و ... زمینه‌ای می‌شوند که اگر شخص تکالیف از دست‌رفته خود را قضا کند و به حق الناس خود نیز رسیدگی نماید، خداوند از باب تفضل، ثواب‌های از دست‌رفته را نیز در پرونده اعمالش بنویسد. به عنوان نمونه، نماز قضایی که انجام می‌دهد پاداشش مانند نماز اول وقت شود، نه این‌که شخص با انجام حج دیگر لازم نیست هیچ توجهی به جبران حقوق از دست‌رفته خدا و مردم نماید!

  1. شاید مقصود این روایت بیان ارزش معنوی اموری؛ مانند: مریضی، حج و نماز جمعه است. و می‌دانیم گاهی برای گوشزد نمودن امور مهم، از تعابیر کنایی و مبالغه‌آمیز نیز استفاده می‌شود.
  2. از طرفی ده‌ها روایت صحیح و قطعی بر لزوم انجام و قضای تکالیف فوت‌شده داریم که در هیچ‌یک از آنها بیان نشده است که به‌مثل با انجام حج دیگر نیازی به قضا نیست، و از لحاظ بررسی و جمع‌بندی علمی، تنها یکی دو روایت مرسل نمی‌تواند در برابر مجموعه آن روایات متقن قرار گرفته و آنها را از حجیت بیندازد.

از این‌رو، از ابتدای اسلام تا کنون، هیچ فقیهی فتوا نداده است که بیمار بهبود یافته، فرد از حج برگشته و ...؛ لازم نیست نمازها، روزه‌ها و دیگر تکالیفی که انجام نداده را قضا و جبران نماید.

البته، در مورد کافر و مشرکی که تازه به اسلام گرویده باشند، روایات دیگری که برخی از آنها صحیح و قابل استناد فقهی است وجود دارد؛[4] از این‌رو چنین شخصی نیاز به قضای اعمال گذشته خود ندارد؛ زیرا او در حال شرکش، هیچ توجهی به تکلیف نداشت؛ بلکه احتمال تکلیف را هم نمی‌داد؛ لذا خدای متعال برای تشویق گرایش او به اسلام، تکالیف گذشته را از او برداشت. و این نمی‌تواند دلیل برای سقوط تکالیف در موارد دیگر باشد.


[1]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، ج 1، ص 179، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق؛ راوندى کاشانى، فضل الله بن على، النوادر، ص 24، قم، دار الکتاب، چاپ اول، بی‌تا.

[2]. ر. ک: «کتاب‌شناسی دعائم الاسلام»، 58742.

[3]. ر. ک: «بطلان عمل بدعت‏گذار»، 103848.

[4]. ر. ک: «اسلام آوردن و بخشیده شدن گناهان قبلی».

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها