لطفا صبرکنید
105795
- اشتراک گذاری
این متن در منابع روایی وجود دارد.[1] اما این که این بیان حدیث منقول از معصوم باشد یا ضرب المثل، چندان روشن نیست. به نظر می رسد این سخن ضرب المثل بوده که به جهت کثرت استعمال در محاورات به حدیث معروف شده است. چنان که در کشف الغمه آمده است: "کما ورد فی الحدیث و المثل".[2]
به هر حال این سخن بیانگر یک واقعیت اجتماعی است و آن این که معمولاً اقشار پایین دست جامعه – غیر از دانشمندان و عالمان- به دلیل جهل و نا آشنایی با دین و مسائل دینی تأثیر پذیری بیشتری نسبت به عالمان و نخبگان دارند و آن هم می تواند به جهت ابزارهایی باشد که در اختیار حاکمان و پادشاهان قرار دارد. حاکمان با ابزارهای تبلیغاتی و رسانه های عمومی که در اختیار دارند، آنچه را خود می پسندند و به نفع حکومت و قدرت آنها است، به عنوان باوری صحیح به مردم تحویل می دهند و مردم هم عموماً نگاهشان به آنها است و رفتار و کردار خویش را بر اساس همان باورهای تحمیل شده تنظیم می نمایند.
قرآن کریم نیز به این مسئله اشاره دارد، آن جا که می فرماید: "و (در قیامت)، همه آنها در برابر خدا ظاهر مىشوند در این هنگام، ضعفا [دنبالهروان نادان] به مستکبران (و رهبران گمراه) مىگویند: «ما پیروان شما بودیم! آیا (اکنون که بخاطر پیروى از شما گرفتار مجازات الهى شدهایم،) شما حاضرید سهمى از عذاب الهى را بپذیرید و از ما بردارید؟...".[3]
"به خاطر بیاور هنگامى را که در آتش دوزخ با هم محاجّه مىکنند ضعیفان به مستکبران مىگویند: «ما پیرو شما بودیم، آیا شما (امروز) سهمى از آتش را بجاى ما پذیرا مىشوید..."؟![4]
منظور از "ضعفا" کسانى هستند که آگاهی و دانش کافى و استقلال فکرى نداشتند، چشم و گوش بسته به دنبال سردمداران کفر حرکت مىکردند؛ یعنى پیروان نادانى که با تقلید کورکورانه، خود را به وادى ضلالت افکندند.[5]
بنابر این، این سخن - چه حدیث باشد و چه مثل - از جهت محتوا با آموزه های قرآن منطبق بوده و هیچ دلالتی بر جبر هم ندارد؛ چراکه آنان با اختیار خود به جهت جهل و نادانی از حاکمان خود پیروی کرده اند.
[1] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 102، ص 7، موسسه الوفاء، بیروت، 1404ق؛ الاربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج 2، ص 21، مکتبة هاشمی، تبریز، 1381ق.
[2] إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 21، مکتبة بنی هاشمی، تبریز، 1381 هـ ق.
[3]ابراهیم، 21، "وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمیعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ...".
[4]غافر، 47، "وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصیباً مِنَ النَّارِ....".
[5] مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، ج 20، ص 123، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
: هل يصح الحديث القائل بان: ((الناس على دين ملوكهم"؟
