لطفا صبرکنید
153114
- اشتراک گذاری
چشمزخم از تأثیرات نفسانی است که دلیلی بر نفی آن وجود ندارد، بلکه حوادث بسیاری دیده شده است که با چشمزدن منطبق است.
شیخ عباس قمی(ره) در تعویذات چشمزخم، خواندن آیهی 51 سورهی مبارکهی قلم را سفارش کرده است. این آیه با توجه به شأن نزول آن برای دفع چشمزخم مناسب است.
علاوه بر این آیه، در روایات خواندن سورههای دیگری برای دفع چشمزخم مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله سورههای «ناس»، «فلق»، «حمد»، «توحید». همچنین در تعداد زیادی از تفاسیر در ذیل آیهی مذکور، خواندن این سورهها نیز سفارش شده است.
چشمزخم از تأثیرات نفسانی است که در خارج زیاد اتفاق افتاده است و دلیلی بر نفی آن وجود ندارد.
بعضی از روایات حق بودن این مسئله را ثابت میکند. در تفسیر الدر المنثور از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: مسئلهی چشمزخم حق است. چشمزخم، مرد سالم را در قبر و شتر سالم را در دیگ قرار میدهد.[1]
امام علی(ع) فرمود: پیامبر اکرم(ص) برای امام حسن و امام حسین(ع) «رقیه»[2] گرفت و این دعا را خواند:
«أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ»؛ برای شما پناه میجویم به کلمات کامل خداوند و تمام اسمای حسنای او از شر هر ملال آورنده و از شر بزرگان(رهبران و روساء) موجوداتی که با چشم دیده نمیشوند و از شر هر چشم بدی که به انسان میرسد و از شر حسود، هنگامی که حسد بورزد ... سپس پیامبر(ص) به ما فرمود: اینچنین ابراهیم(ع) برای اسماعیل(ع) و اسحاق تعویذ نمود.[3]
در حکمت 400 نهج البلاغه نیز آمده است: چشمزخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است.[4]
از این روایات استفاده میشود که چشمزخم توهم و خرافه نیست، بلکه یک امر واقعی است که در خارج اتفاق میافتد و راههایی برای جلوگیری از آن وجود دارد.
مشهور است که آیهی 51 سورهی مبارکهی قلم در دفع چشمزخم مؤثر است. در این آیه خداوند به پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «نزدیک است کافران هنگامى که آیات قرآن را میشنوند با چشمزخم خود تو را از بین ببرند، و میگویند: «او دیوانه است»![5]
در شأن نزول این آیه آمده است: شخصی از قبیلهی بنیاسد، گاهی سه روز گرسنگی میکشید، بعد از آن به هر چیزی که برخورد میکرد میگفت: مانند آنرا تا به امروز ندیدم، به آن چیز فساد و ضربهای میرسید. بعضی خواستند تا این کار را در مورد رسول الله(ص) انجام دهند که خداوند پیامبر را از آن حفظ کرد.[6]
علامه طباطبائی(ره) در توضیح آیه فرمود:" منظور از «ازلاق به ابصار» در «لیزلقونک» بنابر نظر همهی مفسران، چشمزدن است که خود نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده است که با چشمزدن منطبق است. با این حال دلیلی ندارد که ما آنرا انکار کرده و بگوییم یک عقیدهی خرافی است.[7]
زمخشری خواندن این آیه برای دفع چشمزخم را از حسن بصری(یکی از بزرگان اهلسنت) نقل میکند.[8]
مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در این کتاب ضمن بیان تعویذات برای دفع چشمزخم میگوید: برای چشمزخم وارد شده است که «ان یکاد...» خوانده شود.[9]
البته در روایاتی که ذیل این آیه در تفاسیر مختلف آمده است، روایاتی دال بر خواندن آیهی مذکور(آیه 51 و 52 سوره قلم) جهت دفع چشمزخم نیامده است.[10]
علامه مجلسی(ره) در بیان دفع چشمزخم، بعد از بیان روایت الدرالمنثور که قبلاً نقل شد، روایتی از امام صادق(ع) در دفع چشمزخم بیان میکند که حضرت فرمود: کسی که میترسد چشم او در کسی یا چشم کسی در او تأثیر کند سه مرتبه بگوید: «ماشاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم». و یا سوره «قل اعوذ برب الناس» و «قل اعوذ برب الفلق» بخواند. در روایت دیگری سوره حمد و توحید هم اضافه شده است. اما در بیان این تعویذات نقلی از آیهی مورد بحث(51 و 52 سوره قلم) نمیکند.[11]
بنابر این آنچه مسلم است وقوع خارجی چشمزخم و وجود بعضی از دعاها برای دفع و رفع آن است.[12]
[1]. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 6، ص 258، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1404ق؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 30، ص 618، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
[2]. منظور از "رقیه" دعاهایى است که مینویسند و افراد براى جلوگیرى از چشمزخم با خود نگهمیدارند و آنرا تعویذ هم میگویند.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 569، ح 3، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَقَى النَّبِیُّ ص حَسَناً وَ حُسَیْناً فَقَالَ أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ثُمَّ الْتَفَتَ النَّبِیُّ ص إِلَیْنَا فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یُعَوِّذُ إِبْرَاهِیمُ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ».
[4]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 546، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق. «العین حق والرقی حق».
[5]. قلم، 51 ،وَ إِن یَکاَدُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَیزُلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمَعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لمَجْنُونٌ». طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 370، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[6]. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج 10، ص 127، دارالفکر، بیروت، بیتا.
[7]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 388.
[8]. تفسیر روح البیان، ج 10، ص 127.
[9]. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، محقق، آل کوثر، شیخ علی، ج 1، ص 810، بیجا، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیّة. اگرچه مرحوم قمی در سفینة البحار خواندن آیهی مذکور را برای چشمزخم بیان نکرده است. در برخی از کتابها نیز به این مطلب اشاره شده است. ر. ک: شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 157، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بیتا.
[10]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 389؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 24، ص 426، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 5، ص 399 - 400، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
[11]. علامه مجلسی، حلیة المتقین، ص 141، بیجا، بیتا.
[12]. برای اطلاع بیشتر، ر. ک: تفسیر نمونه، ج 24، ص 426.