جستجوی پیشرفته
بازدید
14521
آخرین بروزرسانی: 1402/10/01
خلاصه پرسش
اسلام سرزمین هند و اسلام عثمانی را (با عنایت به قرن 7 تا 10 هجری قمری) از لحاظ نظری با هم مقایسه کنید.
پرسش
اسلام سرزمین هند و اسلام عثمانی را (با عنایت به قرن 7 تا 10 هجری قمری) از لحاظ نظری با هم مقایسه کنید.
پاسخ اجمالی

برای ارزیابی و مقایسه بین اسلام عثمانی و اسلام  هندی، باید از مذهبی که در این دو سرزمین نفوذ پیدا کرده و حاکمیت داشته است، آگاه شد.

 

مذهب فقهی حاکم، در سرزمین عثمانی (قرن 7 تا 10 هـ .ق) مذهب حنفی است، که یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت است، البته عثمانیان در گرایش های اعتقادی مذهب اشعری داشتند. مؤسس مذهب حنفی نعمان (ابوحنیفه) است که فقه اش را بر پایه منابع: قرآن، سنت و روش رسول خدا، گفتار صحابه، قیاس، استحسان، اجماع و عرف، بنا نهاد.

 

مؤسس مذهب اعتقادی اشعری، ابوالحسن اشعری است که مهمترین عقایدشان شامل: اعتقاد به زائد بودن صفات الهی، امکان رؤیت ذات الهی و عدم اختیار در انسان است.

 

 اما اسلام در قرن های 7 تا10هجری قمری در کشور هند با حاکمیت تشیع همراه بوده است. از زمان سلطان محمد سام غوری (آغاز قرن هفتم) دهلی پایتخت سلاطین مسلمان شدو در سال 918 هجری که محمد علی قطبشاه از ایران به هند رفت و در منطقه دکن تشیّع را مذهب رسمی اعلام کرد، اگرچه از مبانی فقهی و عقایدی آنان مدرکی در دست نیست، امّا می توان حدس زد که از رهبران شیعه تبعیت می کردند.

 

پاسخ تفصیلی

برای ارزیابی و مقایسه بین اسلام عثمانی و اسلام هندی، باید از مذهبی که در این دو سرزمین نفوذ پیدا کرده و حاکمیت داشته است، آگاه شد.

 

در ابتدا اسلام عثمانی و آنگاه اسلام در سرزمین هند را مورد بررسی قرار می دهیم:

 

ریشه یابی اسلام عثمانی:

 

برای فهم این مطلب باید گروه هایی راکه در طول تاریخ منسوب به عثمان بودند بشناسیم تا ریشه اسلام عثمانی روشن شود. تاریخ از سه گروه به این نام یاد می کند.

 

1. پیروان عثمان بن عفان (خلیفه سوم )

 

بعد از قتل مرموز عثمان عده ای به طرفداری و خونخواهی او قیام کردند؛ افراد این گروه از طرف معاویه و دشمنان خلافت امام علی (ع) حمایت می شدند، به طوری که این تفکر (طرفداری از عثمان) درسال های بعد نیز ادامه داشت. برای نمونه تاریخ، زهیر بن قین را که بعد از استبصار از یاران امام حسین (ع) می شود از این گروه بر می شمارد.[1]

 

2. قوم عثمانی(عثمانیة)

 

تاریخ از عدّه ای به نام عثمانیه نام می برد که در سجستان (سیستان) زندگی می کردند. آنان عثمان را بر حضرت علی (ع) تفضیل و برتری می دادند. اینان یک گروه ناصبی بودند که شاعرشان در این باره گفته است:

 

و قستم بعثمان علیا سفاهة          و عثمان ازکی من علی واطیب

 

یعنی: شما از روی نادانی علی (ع) را با عثمان مقایسه می کنید، حال آن که عثمان پاک­تر و نیکوتر از علی (ع) است.

 

مقدسی می گوید: گروهی از عثمانیه، عثمان را بر ابوبکر و عمر نیز تفضیل می دادند.[2]

 

3. دولت عثمانی  

 

به آنان عثمانیان، یا آل عثمان، یا سلاطین عثمانی، گفته می شود.

 

پادشاهان عثمانی از سال 699تا 1342هجری قمری دولت بزرگی را تأسیس کردند، این سلسله به نام جدّ شان؛      عثمان بن ارطغرل منسوب اند. منظور از دولت عثمانی این طایفه هستند.

 

شکل گیری دولت عثمانی

 

دولت عثمانی به عنوان بزرگ ترین و پهناورترین دولت اسلامی پس از فروپاشی خلافت عباسی شناخته می شود. این دولت در قرن هفتم هجری ( 688یا699) در سرزمین آناتولی ظهور کرد، در پایان سده پانزدهم میلادی به اوج اقتدار و شکوه خود رسید. دولت عثمانی از نیمه سده شانزدهم میلادی (قرن ده هجری) خود را وارث رسمی خلافت اسلامی و رهبر جهان اسلام می دانست، پادشاهان عثمانی که خود را غالباً «پاشا» می گفتند[3] کشور پهناوری که قلمرو آن در اروپا تا نزدیکی شهر وین امتداد داشت ایجاد کردند.

 

مذهب دولت عثمانی

 

مذهب حنفی در دولت عثمانی بسیار توسعه یافت و در حکم مذهب رسمی آن دولت بود.[4] پادشاهان عثمانی در عقاید؛ اشعری مذهب بودند.

 

مذهب حنفی

 

 برای شناخت مذهب دولت عثمانی و یا اسلام عثمانی باید از مذهب حنفی آگاهی یافت؛ زیرا همان طور که گفته شد، مذهب رسمی آن دولت مذهب حنفی بود.

 

مذهب حنفی به نعمان (ابوحنیفه) بر می گردد، او مؤسس مذهب فقهی حنفی است که نسبت به صحت بسیاری از احادیث تردید داشت به همین خاطر قیاس و استنباط را در صف دلایل فقه به مقام اول برد.[5]

 

ابوحنیفه، نعمان بن ثابت (80 – 150) ایرانی تبار و اصل او از کابل است. وی در استخراج احکام فقهی روش متفاوتی را می پیمود، تا حدی که معتقد بود اگر رسول خدا (ص) در زمان او زنده بود، احکام را همان طوری می گفت که او می­گوید.[6]

 

او قائل به رأی و قیاس در استنباط احکام شرعی شد و هفده حدیث از احادیث نبوی را بیشتر قبول نداشت.

 

منابع فقه از نظر او هفت منبع است: قرآن، سنت و روش رسول خدا، اقوال صحابه، قیاس، استحسان، اجماع و عرف.

 

از نگاه اعتقادی: مشهور آن است که، ابوحنیفه و یارانش را مرجئه می دانند و این را شهرستانی در ملل و نحل[7]، از غسان رهبر غسانیه نقل می کند.[8]

 

گفته اند مرجئه دو گروه اند: 1. مرجئه ضلاله، 2. مرجئه اهل تسنن. و ابوحنیفه و شاگردان و اساتیدش از گروه دوم اند.

 

به عبارت دیگر؛ گاهی بر گروهی از اهل سنت مرجئه گفته می شود که این ها قائلند: مرتکب گناه کبیره در جهنم خلود دارد، و گاهی بر پیشوایانی گفته می شود که می گویند: اعمال در ایمان و در کمی و زیادی آن دخالت ندارد و این مذهب ابوحنیفه و پیروانش است.[9]

 

اما با این حال باید بگوییم که طبق تحقیق به عمل آمده، عثمانی ها گرچه در فقه حنفی اند، ولی در اعتقادات مذهب حنفی ها، یعنی مرجئه را ندارند. بلکه آنان در این اعتقادات اشعری هستند. خلاصه مذهب اشعری آن است که: 1. صفات الهیه زائد بر ذات الهی است. 2. همچنین آنان صفاتی که در قرآن برای خدا اثبات شده است مثل داشتن دست و صورت و...، برای خدا اثبات می کنند ولی می گویند بلاکیف یعنی این دست و صورت همانند دست و صورت بشر نیست. 3. آنان می گویند: رؤیت و دیدن جمال ذات الهی امری امکان پذیر است، 4. انسان­ها در کارهایشان هیچ گونه اختیاری ندارند... .

 

اصول اشعریه در ایران رواج یافت. پس از آن سلاطین ایوبیه و سلاطین ممالیک مصر و خلفای عثمانی آن را پذیرفتند و در سراسر کشورهای خود، در ترکیه، شام و مصر و شمال آفریقا تعمیم دادند.[10]

 

اسلام در هند

 

تاریخ نفوذ

 

   تاریخ نفوذ اسلام در شبه قاره هند، با افسانه ها و موهومات آمیخته است، ولی این مقدار مسلم است که تاجران عرب مسلمان در زمان پیامبر (ص)؛ اسلام را در مناطق ساحلی و جزایر جنوب هند رواج دادند.[11]

 

یکی از کسانی که اسلام آورد، ابن شنسب بود، او در زمان امیرمؤمنان(ع) مسلمان شد، اصل سلاطین غور  از غور هرات هستند و نسب آنان به ابن شنسب می رسد.[12] بعداز اسلامش امیرمؤمنان (ع) فرمانداری ناحیه غور را به وی تفویض کرد.

 

اولین پادشاه مسلمان غوری که به هندوستان لشکر کشید و دهلی را فتح کرد و آن را پایتخت قرار داد سلطان محمد سام غوری بود. از زمان این سلطان (قرن هفتم) دهلی پایتخت اسلامی شد و تا هنگامی که انگلستان بر آن تسلط یافت، پایتخت سلاطین مسلمان بود.[13]

 

تشیع در هند

 

صاحب کتاب شیعه در هند می نویسد:

 

در حکومت فیروز شاه تغلق (752 – 790 قمری) تعداد شیعیان اثناعشری افزایش یافت. مخالفانشان آنان را رافضی می­نامیدند.[14]

 

سلطان فیروز درنوشته ای آورده بود: شیعیان که رافضی نامیده می شدند، افرادی را شیعه و رافضی نموده اند، آنان درباره اصول عقیدتی فرقه خود رساله ها و کتاب هایی نوشته و سخنرانی هایی ایراد نموده اند.[15]

 

شیخ محمد مظفر در کتاب تاریخ شیعه می گوید: روحیه تشیع و پیروی از آل محمد(ص) و اعتقاد به ایشان در این سرزمین وجود داشت به طوری که مذهب تشیّع آشکارا در سرزمین گجرات رواج داشت.[16]

 

شخصی به نام محمد علی قطبشاه که در همدان متولد شده بود در اوایل جوانی از ایران به هند رفت... او در سال 918 قمری رسماً زمامدار منطقه «دکن» شد. وی که از مریدان شیخ صفی الدین اردبیلی بود، هنگامی که شنید شاه اسماعیل مذهب شیعه را در ایران رواج داده است، در منطقه «دکن» تشیع را مذهب رسمی اعلام کرد.[17]

 

پس می توان نتیجه گرفت که اساس اسلام هندیان در آن قرون با حاکمیت شیعه بوده است و عقیده شیعه در برابر عقیده حنفی (که گفته شد) بر چهار اصلٍ کتاب، سنت، عقل، اجماع استوار است.

 



[1] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص 201.

[2] دکتر مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص 131.

[3] بلاغی، سید عبدالحمید، حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر، ج 2، ص 744.

[4] فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن در صحاح ستة، ج 4، ص 374.

[5] پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، مجموعه کلمات قصار نهج الفصاحة، مقدمه چاپ 2.

[6] سایت ویکی پدیا؛ فرهنگ فرق اسلامی، ص 170.

[7] ملل و نحل، ج 1، ص 264، چاپ مصر به اهتمام محمد بدران

[8] سید مرعشی، شرح احقاق الحق، ج2، لوح فشرده معجم اعتقادی.

[9] همان، العقائد الاسلامیة، ج 3، بی نا، مرکز المصطفی.

[10] ترجمه الکامل،ابن اثیر،ج27،ص154

[11] اطهر روضی، سید عباس، شیعه در هند، ج 1، ص 229.

[12] همان؛ حکیمی، محمد رضا، میر حامد حسین، ص 102.

[13] میرحامد حسین، ص 102.

[14] لازم به ذکر است که از قرن 7 تا 10 بعضی از عثمانی ها در هند هم بوده اند، ر. ک: (ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج 27، ص 149).

[15] شیعه در هند، ج 1، ص 255.

[16] میر حامد حسین، ص 110.

[17] همان، ص 104.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    774249 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    747653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    668729 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    653325 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    645419 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    592080 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    578767 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    562503 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    562418 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    556982 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...