جستجوی پیشرفته
بازدید
14730
آخرین بروزرسانی: 1402/10/01
خلاصه پرسش
اسلام سرزمین هند و اسلام عثمانی را (با عنایت به قرن 7 تا 10 هجری قمری) از لحاظ نظری با هم مقایسه کنید.
پرسش
اسلام سرزمین هند و اسلام عثمانی را (با عنایت به قرن 7 تا 10 هجری قمری) از لحاظ نظری با هم مقایسه کنید.
پاسخ اجمالی

برای ارزیابی و مقایسه بین اسلام عثمانی و اسلام  هندی، باید از مذهبی که در این دو سرزمین نفوذ پیدا کرده و حاکمیت داشته است، آگاه شد.

 

مذهب فقهی حاکم، در سرزمین عثمانی (قرن 7 تا 10 هـ .ق) مذهب حنفی است، که یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت است، البته عثمانیان در گرایش های اعتقادی مذهب اشعری داشتند. مؤسس مذهب حنفی نعمان (ابوحنیفه) است که فقه اش را بر پایه منابع: قرآن، سنت و روش رسول خدا، گفتار صحابه، قیاس، استحسان، اجماع و عرف، بنا نهاد.

 

مؤسس مذهب اعتقادی اشعری، ابوالحسن اشعری است که مهمترین عقایدشان شامل: اعتقاد به زائد بودن صفات الهی، امکان رؤیت ذات الهی و عدم اختیار در انسان است.

 

 اما اسلام در قرن های 7 تا10هجری قمری در کشور هند با حاکمیت تشیع همراه بوده است. از زمان سلطان محمد سام غوری (آغاز قرن هفتم) دهلی پایتخت سلاطین مسلمان شدو در سال 918 هجری که محمد علی قطبشاه از ایران به هند رفت و در منطقه دکن تشیّع را مذهب رسمی اعلام کرد، اگرچه از مبانی فقهی و عقایدی آنان مدرکی در دست نیست، امّا می توان حدس زد که از رهبران شیعه تبعیت می کردند.

 

پاسخ تفصیلی

برای ارزیابی و مقایسه بین اسلام عثمانی و اسلام هندی، باید از مذهبی که در این دو سرزمین نفوذ پیدا کرده و حاکمیت داشته است، آگاه شد.

 

در ابتدا اسلام عثمانی و آنگاه اسلام در سرزمین هند را مورد بررسی قرار می دهیم:

 

ریشه یابی اسلام عثمانی:

 

برای فهم این مطلب باید گروه هایی راکه در طول تاریخ منسوب به عثمان بودند بشناسیم تا ریشه اسلام عثمانی روشن شود. تاریخ از سه گروه به این نام یاد می کند.

 

1. پیروان عثمان بن عفان (خلیفه سوم )

 

بعد از قتل مرموز عثمان عده ای به طرفداری و خونخواهی او قیام کردند؛ افراد این گروه از طرف معاویه و دشمنان خلافت امام علی (ع) حمایت می شدند، به طوری که این تفکر (طرفداری از عثمان) درسال های بعد نیز ادامه داشت. برای نمونه تاریخ، زهیر بن قین را که بعد از استبصار از یاران امام حسین (ع) می شود از این گروه بر می شمارد.[1]

 

2. قوم عثمانی(عثمانیة)

 

تاریخ از عدّه ای به نام عثمانیه نام می برد که در سجستان (سیستان) زندگی می کردند. آنان عثمان را بر حضرت علی (ع) تفضیل و برتری می دادند. اینان یک گروه ناصبی بودند که شاعرشان در این باره گفته است:

 

و قستم بعثمان علیا سفاهة          و عثمان ازکی من علی واطیب

 

یعنی: شما از روی نادانی علی (ع) را با عثمان مقایسه می کنید، حال آن که عثمان پاک­تر و نیکوتر از علی (ع) است.

 

مقدسی می گوید: گروهی از عثمانیه، عثمان را بر ابوبکر و عمر نیز تفضیل می دادند.[2]

 

3. دولت عثمانی  

 

به آنان عثمانیان، یا آل عثمان، یا سلاطین عثمانی، گفته می شود.

 

پادشاهان عثمانی از سال 699تا 1342هجری قمری دولت بزرگی را تأسیس کردند، این سلسله به نام جدّ شان؛      عثمان بن ارطغرل منسوب اند. منظور از دولت عثمانی این طایفه هستند.

 

شکل گیری دولت عثمانی

 

دولت عثمانی به عنوان بزرگ ترین و پهناورترین دولت اسلامی پس از فروپاشی خلافت عباسی شناخته می شود. این دولت در قرن هفتم هجری ( 688یا699) در سرزمین آناتولی ظهور کرد، در پایان سده پانزدهم میلادی به اوج اقتدار و شکوه خود رسید. دولت عثمانی از نیمه سده شانزدهم میلادی (قرن ده هجری) خود را وارث رسمی خلافت اسلامی و رهبر جهان اسلام می دانست، پادشاهان عثمانی که خود را غالباً «پاشا» می گفتند[3] کشور پهناوری که قلمرو آن در اروپا تا نزدیکی شهر وین امتداد داشت ایجاد کردند.

 

مذهب دولت عثمانی

 

مذهب حنفی در دولت عثمانی بسیار توسعه یافت و در حکم مذهب رسمی آن دولت بود.[4] پادشاهان عثمانی در عقاید؛ اشعری مذهب بودند.

 

مذهب حنفی

 

 برای شناخت مذهب دولت عثمانی و یا اسلام عثمانی باید از مذهب حنفی آگاهی یافت؛ زیرا همان طور که گفته شد، مذهب رسمی آن دولت مذهب حنفی بود.

 

مذهب حنفی به نعمان (ابوحنیفه) بر می گردد، او مؤسس مذهب فقهی حنفی است که نسبت به صحت بسیاری از احادیث تردید داشت به همین خاطر قیاس و استنباط را در صف دلایل فقه به مقام اول برد.[5]

 

ابوحنیفه، نعمان بن ثابت (80 – 150) ایرانی تبار و اصل او از کابل است. وی در استخراج احکام فقهی روش متفاوتی را می پیمود، تا حدی که معتقد بود اگر رسول خدا (ص) در زمان او زنده بود، احکام را همان طوری می گفت که او می­گوید.[6]

 

او قائل به رأی و قیاس در استنباط احکام شرعی شد و هفده حدیث از احادیث نبوی را بیشتر قبول نداشت.

 

منابع فقه از نظر او هفت منبع است: قرآن، سنت و روش رسول خدا، اقوال صحابه، قیاس، استحسان، اجماع و عرف.

 

از نگاه اعتقادی: مشهور آن است که، ابوحنیفه و یارانش را مرجئه می دانند و این را شهرستانی در ملل و نحل[7]، از غسان رهبر غسانیه نقل می کند.[8]

 

گفته اند مرجئه دو گروه اند: 1. مرجئه ضلاله، 2. مرجئه اهل تسنن. و ابوحنیفه و شاگردان و اساتیدش از گروه دوم اند.

 

به عبارت دیگر؛ گاهی بر گروهی از اهل سنت مرجئه گفته می شود که این ها قائلند: مرتکب گناه کبیره در جهنم خلود دارد، و گاهی بر پیشوایانی گفته می شود که می گویند: اعمال در ایمان و در کمی و زیادی آن دخالت ندارد و این مذهب ابوحنیفه و پیروانش است.[9]

 

اما با این حال باید بگوییم که طبق تحقیق به عمل آمده، عثمانی ها گرچه در فقه حنفی اند، ولی در اعتقادات مذهب حنفی ها، یعنی مرجئه را ندارند. بلکه آنان در این اعتقادات اشعری هستند. خلاصه مذهب اشعری آن است که: 1. صفات الهیه زائد بر ذات الهی است. 2. همچنین آنان صفاتی که در قرآن برای خدا اثبات شده است مثل داشتن دست و صورت و...، برای خدا اثبات می کنند ولی می گویند بلاکیف یعنی این دست و صورت همانند دست و صورت بشر نیست. 3. آنان می گویند: رؤیت و دیدن جمال ذات الهی امری امکان پذیر است، 4. انسان­ها در کارهایشان هیچ گونه اختیاری ندارند... .

 

اصول اشعریه در ایران رواج یافت. پس از آن سلاطین ایوبیه و سلاطین ممالیک مصر و خلفای عثمانی آن را پذیرفتند و در سراسر کشورهای خود، در ترکیه، شام و مصر و شمال آفریقا تعمیم دادند.[10]

 

اسلام در هند

 

تاریخ نفوذ

 

   تاریخ نفوذ اسلام در شبه قاره هند، با افسانه ها و موهومات آمیخته است، ولی این مقدار مسلم است که تاجران عرب مسلمان در زمان پیامبر (ص)؛ اسلام را در مناطق ساحلی و جزایر جنوب هند رواج دادند.[11]

 

یکی از کسانی که اسلام آورد، ابن شنسب بود، او در زمان امیرمؤمنان(ع) مسلمان شد، اصل سلاطین غور  از غور هرات هستند و نسب آنان به ابن شنسب می رسد.[12] بعداز اسلامش امیرمؤمنان (ع) فرمانداری ناحیه غور را به وی تفویض کرد.

 

اولین پادشاه مسلمان غوری که به هندوستان لشکر کشید و دهلی را فتح کرد و آن را پایتخت قرار داد سلطان محمد سام غوری بود. از زمان این سلطان (قرن هفتم) دهلی پایتخت اسلامی شد و تا هنگامی که انگلستان بر آن تسلط یافت، پایتخت سلاطین مسلمان بود.[13]

 

تشیع در هند

 

صاحب کتاب شیعه در هند می نویسد:

 

در حکومت فیروز شاه تغلق (752 – 790 قمری) تعداد شیعیان اثناعشری افزایش یافت. مخالفانشان آنان را رافضی می­نامیدند.[14]

 

سلطان فیروز درنوشته ای آورده بود: شیعیان که رافضی نامیده می شدند، افرادی را شیعه و رافضی نموده اند، آنان درباره اصول عقیدتی فرقه خود رساله ها و کتاب هایی نوشته و سخنرانی هایی ایراد نموده اند.[15]

 

شیخ محمد مظفر در کتاب تاریخ شیعه می گوید: روحیه تشیع و پیروی از آل محمد(ص) و اعتقاد به ایشان در این سرزمین وجود داشت به طوری که مذهب تشیّع آشکارا در سرزمین گجرات رواج داشت.[16]

 

شخصی به نام محمد علی قطبشاه که در همدان متولد شده بود در اوایل جوانی از ایران به هند رفت... او در سال 918 قمری رسماً زمامدار منطقه «دکن» شد. وی که از مریدان شیخ صفی الدین اردبیلی بود، هنگامی که شنید شاه اسماعیل مذهب شیعه را در ایران رواج داده است، در منطقه «دکن» تشیع را مذهب رسمی اعلام کرد.[17]

 

پس می توان نتیجه گرفت که اساس اسلام هندیان در آن قرون با حاکمیت شیعه بوده است و عقیده شیعه در برابر عقیده حنفی (که گفته شد) بر چهار اصلٍ کتاب، سنت، عقل، اجماع استوار است.

 



[1] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص 201.

[2] دکتر مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص 131.

[3] بلاغی، سید عبدالحمید، حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر، ج 2، ص 744.

[4] فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن در صحاح ستة، ج 4، ص 374.

[5] پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، مجموعه کلمات قصار نهج الفصاحة، مقدمه چاپ 2.

[6] سایت ویکی پدیا؛ فرهنگ فرق اسلامی، ص 170.

[7] ملل و نحل، ج 1، ص 264، چاپ مصر به اهتمام محمد بدران

[8] سید مرعشی، شرح احقاق الحق، ج2، لوح فشرده معجم اعتقادی.

[9] همان، العقائد الاسلامیة، ج 3، بی نا، مرکز المصطفی.

[10] ترجمه الکامل،ابن اثیر،ج27،ص154

[11] اطهر روضی، سید عباس، شیعه در هند، ج 1، ص 229.

[12] همان؛ حکیمی، محمد رضا، میر حامد حسین، ص 102.

[13] میرحامد حسین، ص 102.

[14] لازم به ذکر است که از قرن 7 تا 10 بعضی از عثمانی ها در هند هم بوده اند، ر. ک: (ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج 27، ص 149).

[15] شیعه در هند، ج 1، ص 255.

[16] میر حامد حسین، ص 110.

[17] همان، ص 104.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها