علی (ع) به عنوان امام مطلق و صاحب ولایت کلیّۀ الاهیه، نمونه برتر انسان کامل در جهان هستی است، و این روایات در مرحلۀ اول نشان می دهد که انسان کامل، حقیقت و ظرف وقوع واقعۀ قیامت است؛ چرا که بنابر نظریه عرفانی، انسان و جهان در وحدت با هم هستند، و قیامت جهان و انسان کامل امر واحدی است، ولی نمودهای مختلف دارد.

توضیح لازم در مورد وقوع قیامت به عنوان یک حقیقت مسلم؛ این است که قیامت، خود جلوه ها و مراتب مختلفی را شامل می شود که عرفا انواع و مراتب مختلفی را برای آن برشمرده اند.[1] قیامت کبرا مربوط به کل عالم هستی است، ولی همین واقعه برای برخی افراد زودتر از زمان تفصیلی واقع می شود؛ یعنی برای برخی از افراد به دلیل خروجشان از حد زمان پرده های غیب کنار رفته و واقعه قیامت واقع می شود. این افراد پیشتازان و برپادارندگان قیامت اند. برای مثال خود واقعه ظهور در آخر الزمان هم نوعی قیامت است که توسط امام زمان(عج) برپا می شود و قائم این قیامت امام زمان (عج) است. از این رو بسیاری از آیات قرآن، طبق تفاسیر روایی، هم در مورد قیامت صدق می کنند و  هم در مورد رجعت و ظهور.[2]

در کلامی از علی (ع) چنین آمده است: اگر پرده ها بر افتد چیزی بر یقین من افزوده نمی شود.[3] و از طرفی طبق آیات قرآنی، بهشت و جهنم (علاوه بر بهشت و جهنم برزخی) هم اکنون وجود دارد[4]، اما برای کسی که قیامت او برپا شده و از برزخ هم عبور کرده باشد؛ چرا که شهود بهشت و جهنمِ موعودِ قرآن بدون گذراندن واقعه قیامت امکان پذیر نیست و بعد از واقعه قیامت است که بهشت برای متقین آشکار می شود.[5]

پس روشن شد که طبق معارف قرآنی وقوع قیامت، هم اکنون نیز برای انسان های خاصی امکان پذیر است، هرچند پیش از وقوعِ قیامتِ کبرا باشد. و علی (ع) برترین کسی است که این واقعه در او واقع شده است و خود او قیام قیامت است. پس در بسیاری از تفاسیر روایی از آن حضرت به عنوان مصداق نبأ عظیم که همان قیامت است یاد شده و خود آن حضرت هم در روایات زیادی خود را با اسامی و القابی که در مورد قیامت به کار می رود نامیده است.[6]

گفتیم که در سخنان عرفا شاهد تقسیم های مختلفی برای قیامت هستیم؛ از جمله این تقسیم ها تقسیمی است که منطبق بر چهار عالم و چهار دور کلی در عالم است که عبارت اند از 1. عالم جبروت، 2. عالم ملکوت(عالم ارواح و عقول مفارقه)،[7] 3. عالم مثال، 4. عالم ملک. پس قیامتِ منطبق بر این چهار عالم هم عبارت است از: قیامت عظمی، قیامت کبرا، قیامت وسطی و قیامت صغرا؛ و چون مرتبه پنجم مرتبه انسان کامل است که جامع همه این مراتب است، پس قیامت انسانِ کامل، جامع همه این قیامت ها خواهد بود.[8]

برخی دیگر از عرفا مراتب قیامت را به گونه دیگری بیان کرده اند که قیامت کبرا مربوط به مقام فنای انسان و بقای او به خداوند است:

قیامت (الساعة) به تعداد حضرات خمس بر پنج نوع است:

1. قیامتی که در هر آن واقع است. 2. موت طبیعی، همچنان که فرموده اند: «هرکس بمیرد قیامتش برپا می شود». 3. به ازای موت طبیعی، موت ارادی است که قیامت صغرا نام گرفته است. 4. قیامت موعودِ منتظر که همگان در انتظار آنند. 5. قیامت کبرا که به ازای قیامت موعود منتظر است و این همان قیامتی است که برای عارفان موحد حاصل می شود.[9]

پس با این بیان نیز شاهدیم که انسان کامل محل ظهور قیامت کبرا است.

از این رو، می بینیم که ابن عربی از عرفای بزرگ اسلامی نبأعظیم که همان قیامت کبرا است را به حضرت علی (ع) نسبت داده است: «نبأ عظیم قیامت کبرا است و از همین روی گفته شده است که امیر المومنین علی (ع) نبأ عظیم است».[10]