جستجوی پیشرفته
بازدید
17613
آخرین بروزرسانی: 1398/04/19
خلاصه پرسش
توثیق خاص و عام در مباحث رجالی به چه معنا است؟
پرسش
با سلام. لطفاً توضیحی در مورد توثیق خاص و توثیق عام در روایت بدهید، و این‌که چگونه وثاقت یک شخصی که روایت نقل می‌کند(راوی) به دست می‌آید؟
پاسخ اجمالی
منظور از توثیق خاص این است که در مورد یک شخص معین؛ شواهدی داشته باشیم که دلالت بر مورد اطمینان بودنش در امر حدیث و روایت داشته باشد. در مقابل؛ توثیق عام است که به معنای بیان قاعده و ضابطه‌ای است که موجب توثیق قانون‌مند عده‌ای می‌شود.
پاسخ تفصیلی
«وَثَق» و مصدر آن «وثوق»، به معناى اعتماد است. «وثق به وثوقا و ثقة» یعنى به او اعتماد کرد.[1] منظور از توثیق خاص این است که در مورد یک شخص معین؛ دلائلی داشته باشیم که دلالت بر مورد اطمینان بودنش در امر حدیث و روایت داشته باشد. در مقابل؛ توثیق عام به معنای بیان قاعده و ضابطه‌ای است که موجب توثیق قانون‌مند عده‌ای می‌شود.[2] موارد متعددی برای توثیق خاص عنوان شده است که به طور اجمال به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. یکی از معصومین(ع) بر وثاقت راوی تأکید کند، در این صورت قطعاً وثاقتش ثابت می‌شود. مانند آنچه که امام رضا(ع) در وثاقت زکریا بن آدم قمی فرمود و او را امین دین و دنیای مردم نامید.[3]
2. در صورتی که یکی از عالمان رجالی متقدم و یا یکی از قدمای محدثین بر وثاقت شخصی تأکید کنند؛ مانند گواهی شیخ صدوق، نجاشی، شیخ طوسی، شیخ مفید یا ابن قولویه بر وثاقت شخصی.
همچنین موارد متعددی برای توثیق عام ذکر شده است که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
1. قاعدۀ اصحاب اجماع: در بین عالمان رجالی قاعده‌ای معروف است به نام «اصحاب اجماع» که در تعداد و یا افراد این مجموعه اختلافاتی است، امّا روشن است که قدماء عدۀ به خصوصی از اصحاب را استثناء کرده بودند و هر آنچه که آنان نقل می‌کردند اگر چه برخی از معیارهای حدیث صحیح را هم نداشت، به علت جایگاه رفیعشان و دقت‌های بی‌نظیری که آنان در جمع آوری احادیث داشتند، قبول می‌کردند.
2. حکم به وثاقت کسانی که در اسناد کتاب کامل الزیارات قرار دارند: در مقدمه کامل الزیارات، ابن قولویه در توصیف کتابش می‌گوید: .. من روایات این کتاب را از ثقات اصحاب(از راویان مورد اطمینان) نقل کرده‌ام.[4] این کلام ابن قولویه باعث شده تا عده‌ای از علما[5] قاعده‌ای را طرح کنند که هر شخصی در سلسله اسناد این کتاب باشد، ثقه و مورد اعتماد است.[6]
3. حکم به وثاقت کسانی که در اسناد کتاب تفسیر قمی قرار دارند: در مقدمه این تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم، وی گواهی می‌دهد که تمام روایات کتاب را از مشایخ و ثقات نقل کرده است؛[7] لذا برخی به این گفته استناد کرده و حکم به وثاقت تمام راویان این کتاب داده‌اند.[8]
4. گواهی رجالی بزرگ نجاشی به ثقه و مورد اعتماد بودن برخی از خاندان‌‌های ساکن کوفه: در کتاب رجال نجاشی به مواردی برخورد می‌کنیم که وی یک خاندان را مورد تمجید قرار داده است. او درباره خاندان ابی شعبه می‌گوید: ... همۀ آنان از ثقات و مورد اعتمادند.[9] او همین شهادت را نیز درباره خاندان رواسی می‌دهد.[10]
5. شیخ اجازه: برخی از بزرگان، اجازه روایت کتاب و حدیث به دیگر راویان داده‌اند، ولی خودشان در کتاب‌های رجالی توثیق نشده‌اند، حال سؤال این است اگر انسان ثقه و مورد اطمینانی از این افراد برای نقل کتاب و روایات کسب اجازه کند، چون یک ثقه چنین درخواستی کرده است، آیا اجازه دهنده نیز به همین علت که مورد اعتماد شخص ثقه واقع شده، مورد اعتماد و ثقه هست؟ اگر به این سؤال جواب مثبت داده شود، مشایخ اجازه، با این قاعده عمومی، توثیق می‌شوند.
6. وکیل امام معصوم(ع): عده‌ای که در کتاب‌های رجالی توثیقی برای آنان نیامده است، جزء وکلای ائمه(ع) در اقصی نقاط عالم اسلام بوده‌اند. آیا از این وکالت می‌توان وثاقت افراد را در حدیث؛ استفاده کرد؟ جواب مثبت به این سؤال به معنای اثبات یکی دیگر از مصادیق توثیق عام است.[11]
7. کثرت نقل شخص ثقه از یک نفر: اگر فرد به خصوصی باشد که دلیلی بر ثقه بودنش نداریم ولی راوی یا راویان ثقه و مورد اعتماد از او بسیار نقل کرده‌اند، همین کثرت نقل شخص یا اشخاص ثقه از او می‌تواند دلیلی بر ثقه بودنش باشد.[12]
تذکر: یکی از راه‌های تشخیص ثقه یا عدم ثقه بودن یک راوی، مراجعه به کتاب‌های رجالی و فهرستی؛ مانند رجال نجاشی، رجال شیخ طوسی، فهرست شیخ طوسی، رجال برقی و.. است.
 

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج‌10، ص371، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر‌، بیروت، 1414ق.
[2]. سبحانی، جعفر، کلیاتی در علم رجال،ص 151، موسسه نشر اسلامی، قم، 1421ق.
[3]. کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز، ص 595، نشر دانشگاه مشهد، مشهد، 1490ق.
[4]. ابن قولویه، جعفر بن محمد،کامل الزیارات، ص4، دار المرتضویه، نجف، 1356ق.
[5]. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج1، ص 50، مرکز نشر آثار شیعه، قم، 1410ق.
[6]. بررسی این کلام و رد یا قبول آن لازمه بحث دیگری است که به جای خود محول می‌شود.
[7]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 1، ص 4، دار الکتاب، قم، 1404ق.
[8]. معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 50.
[9]. نجاشی، ابوالعباس، رجال نجاشی، ص 231، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1407ق.
[10]. رجال نجاشی، ص 324.
[11]. کلیاتی در علم رجال، ص 345.
[12]. همان، ص 349.
 
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا گناه کبیره بخشیده می‌شود؟
    235283 گناه 1389/04/30
    گناه کبیره گناهی است که در قرآن یا روایات برای ارتکاب آن وعده‌ی عذاب داده شده است. – ملاک‌های دیگری هم برای کبیره بودن گناه ذکر شده است.- هم‌چنین گناه صغیره نیز با تکرار(اصرار بر آنها) به گناه کبیره تبدیل می‌شود.خداوند در قرآن وعدۀ بخشش همۀ ...
  • ارتباط میان مُثُل افلاطونی با وجود ذهنی و اتّحاد عاقل و معقول چیست؟
    12785 عالم مثال 1391/07/19
    آنچه در توضیح این مطلب براساس سخنان استادحسن زاده می‌توان گفت این است که نظریه‌ی وجود ذهنی بر این اساس استوار است که انسان صورت حقیقی اشیاء را درک می‌کند نه اشباح آنها را؛ همچنین در بحث اتحاد عاقل و معقول، صورت حقیقی اشیاء که همان صورت ...
  • آیا خداوند به تمام افرادی که با دستان بریده به شهادت رسیده‌اند، دو بال هدیه خواهد داد؟
    17743 تاریخ 1394/11/27
    اگرچه ممکن است خداوند تمام افرادی که با دستان بریده به شهادت رسیده‌اند را از این امتیاز بهره‌مند سازد، اما بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع روایی و تاریخی؛ تنها دو شهید را می‌یابیم که صراحتاً وجود چنین امتیازی برایشان اعلام شده است: 1. جعفر بن ابی‌طالب(ع). پیامبر ...
  • آیا عطر زدن روزه را باطل می کند؟
    71625 گوناگون 1388/04/22
    بنابر نظر بیشتر مراجع تقلید تنها نُه چیز روزه را باطل مى‏کند: اول: خوردن و آشامیدن، دوم: جماع (عمل زناشویی)، سوم: استمناء، چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر (ص) و جانشینان پیغمبر (ع)، پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق، ششم: فرو بردن تمام سر در آب، هفتم: باقى ماندن ...
  • وجه بطلان «علیت ماهیت برای وجود» در فلسفه مشاء چیست؟
    4087 آراء شناسی 1397/10/05
    از آن‌جا که ابن سینا در خصوص این بحث به صورت نسبتاً مفصّل به کنکاش پرداخت؛ به ارائه نظریات وی در این خصوص اکتفا می‌کنیم. شیخ الرئیس در کتاب «مباحثات» خود، پرسشی در ارتباط با «عروض امکان بر ماهیت» مطرح می‌نماید و می‌گوید: آیا ثبوت امکان برای ماهیت، ...
  • فرق کلمه های «الریف»، «القریة» و «الضیعة» چیست؟
    13566 تفسیر 1390/12/13
    با توجّه به معانی هرکدام از واژه های مزبور، فرقشان روشن می شود: 1. «رَیف» (به فتح)، به معنای روستا است،
  • مهم‌ترین مقتل‌های شهدای کربلا کدام‌اند؟
    9400 گوناگون 1392/11/21
    از مهم‌ترین مقاتل و تاریخ عاشورا در دوره قرن دوم تا قرن هفتم به این آثار می‌توان اشاره کرد: «تسمیة من قتل مع الحسین(ع) من ولده و إخوته و اهل بیته و شیعته»؛ فُضَیل بن زُبیر اسدی رَسّان کوفی، «مقتل الحسین(ع)»؛ ابومِخنَف لوط بن یحیی ازدی، «مقتل الحسین ...
  • آیا ماده مذی، وذی و ودی نجس است؟
    72770 ترشحات مردانه 1387/03/22
    رطوبتهایی که از انسان خارج می‌شود غیر از ادرار و منی بر چند قسم است: اول: آبی که گاه بعد از بول بیرون آمده و کمی چسبنده است و به آن «ودی» می‌گویند. دوم: آبی که در هنگام لذت جنسی، قبل از اوج شهوت و خروج منی بیرون ...
  • آیا روزه در سفر از نگاه شیعه نیز اختیاری است؟
    31638 بیشتر بدانیم 1389/02/30
    روزه گرفتن بر هر مسلمانی واجب است، و نیز واجب است که آن روزه در ماه مبارک رمضان گرفته شود، پس اگر به سبب مانع و عذری؛ مانند مریضی و سفر، حکم وجوب روزه در ماه رمضان برداشته شد، باید همان تعداد از روزهای مریضی و سفر در وقت ...
  • کدام زن مسلمان بود که سالها با آیات قرآن سخن می گفت؟
    21481 شخصیت های شیعی 1386/01/28
    این زن مسلمان، فضه کنیز حضرت زهرا (س) بوده است که طبق روایات معتبر سالهای زیادی با آیات قرآن سخن گفت. ...

پربازدیدترین ها