جستجوی پیشرفته
بازدید
8045
آخرین بروزرسانی: 1392/01/21
خلاصه پرسش
چگونه امکان دارد که راویان حدیث برخی از دعاها و زیارت‌نامه‌ها را از امام معصوم(ع) شنیده و حفظ کرده باشند؟
پرسش
در سند برخی از دعاها و زیارت‌نامه‌ها مثل زیارت عاشورا آمده است که شخصی خدمت معصوم(ع) رسید و دید که معصوم این دعا یا زیارت را می‌خواند و معصوم فواید این دعا یا زیارت را نیز ذکر کرده است. حال سؤال این است: آیا در همه موارد، فرد سؤال کننده از اول تا آخر دعا را بوده و با خواندن این دعا توسط معصوم(ع) توانسته آن‌را حفظ کند؟ و چه طور ممکن است با یک‌بار بیان دعا یا زیارت‌نامه که عموماً طولانی نیز می‌باشند، بتوان این دعاها را حفظ کرد؟
پاسخ اجمالی
یکی از مباحث مهم درباره صفات راویان حدیث، توانایی حفظ و ضبط سخنان پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است. مقصود از ضبط، آن است که راوی از چنان حافظه و قدرت تمییزی برخوردار باشد که بتواند روایات را بدون غلط و تحریف نقل کند و حداقل، قدرت ضبط و حفظ او بیشتر از سهو و اشتباهش باشد؛ زیرا نمی‌توان راهیافت هر گونه خطا و سهو در نقل را منتفی دانست. این شرط مورد اتفاق محدّثان اهل سنت بوده و در میان عموم محدّثان شیعه مورد پذیرش قرار گرفته است،[1] و در میان اصحاب پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) همیشه کسانی بودند که قدرت و توانایی حفظ حدیث را داشتند.
حفظ و ضبط احادیث دو گونه بود: الف. توانایی ثبت و ضبط حدیث در ذهن و قلب؛ ب. توانایی ثبت و ضبط حدیث در کتابت و نوشتن.[2]
لذا این توانایی صحابه و راویان حدیث، به گونه‌ای بود که سخنان، دعاها و زیارت‌نامه‌های طولانی را به واسطه ذهن و قلب و یا نوشتن حفظ و ثبت و ضبط می‌کردند. طبیعی است که تا پایان فرموده پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) صبر می‌کردند تا وظیفه خویش را در این باره انجام دهند.
 به علاوه؛ خواندن برخی از دعاها و زیارت‌نامه‌ها چون از سوی معصوم(ع) تکرار می‌شد، حفظ و ثبت آن برای راویان آسان بود؛ مانند این‌که امام سجاد(ع) هر سال در تمام یا بیشتر سحرهای ماه رمضان دعای ابوحمزه ثمالی را می‌خواندند.[3]
از طرفی به دلیل فقدان وسایل ضبط صدا و تصویر و ارتباط جمعی و نیز کمبود کتاب‌ها و دانش‌های مختلف و گسترده، استعدادی در میان برخی افراد وجود داشت که به محض شنیدن یک عبارت طولانی، آن‌را حفظ می‌کردند؛ و در تاریخ به این خصوصیت برخی از راویان اشاره شده است؛ مانند این‌که درباره أبو إسحاق إبراهیم بن خالد بن نصر جُرمِیهَنىّ‏ نقل شده است که دارای حافظه قوی بود؛ به طوری که کتاب‌هایی داشت و هر آنچه شنیده بود، در آنها نوشته بود و این کتاب‌ها را به یکی از دوستان خود سپرده بود که برای او نگه‌داری کند، اما روزی این مرد وفات کرد و تمام کتاب‌هایی را که داشت با او دفن کردند، و وقتی این خبر به گوش ابراهیم بن خالد جرمیهنی رسید؛ تصمیم گرفت که تمام مطالبی را که در آن کتاب‌ها بود، دوباره از حفظ شروع به نسخه‌برداری و نوشتن نماید و این‌ کار را انجام داد.[4]
 

[1]. نصیری، علی، حدیث شناسی، ج 2، ص 95، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، 1383ش؛ و ر.ک: مامقانی، عبد الله، مقباس الهدایة، ج 2، ص 33 – 40، مؤسسه آل البیت(ع)، بیروت، 1411ق. 
[2]. عبد الرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، ج 2، ص 406.
[3]. «رَوَى أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِیُّ قَالَ‏ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ سَیِّدُ الْعَابِدِینَ یُصَلِّی‏ عَامَّةَ اللَّیْلِ‏ فِی‏ شَهْرِ رَمَضَانَ‏ فَإِذَا کَانَ السَّحَرُ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ- إِلَهِی لَا تُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکَ ...». شیخ طوسى، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 582، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، چاپ اول، 1411ق.
[4]. ر.ک: تمیمی سمعانی، أبو سعید عبد الکریم بن محمد،  الأنساب، تحقیق: معلمى یمانى، عبد الرحمن بن یحیى، ج 3، ص 250 – 251، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد، چاپ اول، 1382ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها