جستجوی پیشرفته
بازدید
14757
آخرین بروزرسانی: 1392/12/11
خلاصه پرسش
شیخ شاذلی که بود و چه اعتقاداتی داشت؟
پرسش
شیخ شاذلی که بود و چه اعتقاداتی داشت؟
پاسخ اجمالی
ابو الحسن شاذلی مغربی، بزرگ و رئیس فرقه شاذلیه بود. در میان پیروان او پنج اصل ترسیم شده؛ تقوا در راه خدا، پیروى از سنت رسول خدا(ص)، اِعراض از خلق در خوشبختى و بدبختى، راضى بودن به رضاى خداوند و برابر بودن مسلمانان و نصارا و یهود.
گفتنی است؛ عموم فرقه‌های اهل تصوف، به جزئیاتی معتقدند که پذیرش آنها چندان ساده نیست، با این حال در بسیاری از اصول، اشتراکاتی میان آنها و دیگر مسلمانان وجود دارد.
 
پاسخ تفصیلی
علی بن عبد الله بن عبد الجبار معروف به ابو الحسن شاذلی مغربی،[1] بزرگ و رئیس فرقه شاذلیه بود که از بزرگ‌ترین فرقه‌های اهل تصوف می‌باشد.[2] او در سال 519هـ.ق در منطقه غماره در کشور مغرب متولد شد و مدتی بعد در منطقه شاذله در کشور تونس ساکن شد و همین سکونت سبب شد او را شاذلی بخوانند.[3] او مدت بسیاری را در همان شهر زندگی کرد و در همان‌جا به شهرت رسید و مریدان بسیاری به دور او جمع شدند. بعد از سال‌ها، به سوى شرق هجرت کرد و بعد از انجام حج، در شهر اسکندریه ساکن شد.[4] البته نقل دیگری نیز وجود دارد ‌که شاذلی را در شهرش بسیار اذیت کرده و سپس او را به همراه پیروانش، به اسکندریه تبعید کردند.[5]
وی نخست طالب علم کیمیا بود و این علم را دنبال می‌کرد، اما پس از مدتی این علم را رها کرد. سپس به امور شرعی پرداخت و پس از مدتی در این علوم متبحر گردید، اما با گذشت زمان این علوم را نیز رها کرد و به علوم و رموز تصوف و عرفان پرداخت و طریقه آنها را به عنوان راهنمای خود قرار داد.[6] او سال‌ها در تهذیب نفس و پیمودن عرفان و تصوف تلاش نمود تا این‌که در این مسیر استاد گردید و مریدان بسیاری به او پیوستند[7] و طریقه او را ادامه دادند و این‌گونه طریقه شاذلیه به وجود آمد.
گفتنی است؛ بسیاری از اهل تصوف و عرفایی که به اهل سنت منتسب می‌شوند، شیعه یا سنی بودن آنها چندان روشن نیست. بیشتر اهل تصوف، در طریقت خویش، خود را به امام علی(ع) منتسب می‌دانند و از آن‌جا که علم شریعت و فقه و کلام نیز در میان آنها چندان نقش پُر رنگی ندارد، لذا تقسیم بسیاری از آنها به شیعه و یا سنی، چندان آسان نیست. شیخ شاذلی نیز این‌گونه است؛ در مورد او کمتر اشاره‌ای به شیعه یا سنی بودنش وجود دارد ولی با این‌که در طریقت خود امام علی(ع) را سر سلسله قرار می‌دهد،[8]  اما هیچ‌کس او را در زمره شیعیان قرار نداده و با این حال از فرقه او به عنوان یک فرقه صوفی از اهل سنت یاد می‌شود.
اعتقادات شاذلیه
شاذلی از مریدانش می‌خواست که در عین اشتغال به کارهای خود به عبادت پردازند، نه این‌که ترک شغل و خانه و زندگی کرده و به دنبال عرفان باشند. البته او برخی مواقع پیروان خویش را از ترک اشتغالات و امور عادی باز می‌داشت.
او برخلاف برخی از اهل تصوف، با سؤال و تکدی‌گری مخالفت می‌کرد و از قبول اعاناتی که حکومت وقت برای اعطای به خانقاه فقرا اختصاص داده بود، امتناع می‌ورزید.[9]
فرقه شاذلیه پنج اصل برای خود ترسیم کرده‌اند که از این قرار است:
1. تقوا در راه خدا به صورت آشکار و نهان؛
2. پیروى از سنت رسول خدا(ص) در گفتار و کردار؛
3. اعراض از خلق در خوشبختى و بدبختى؛
4. راضى بودن به رضاى خداوند در کم و بیش؛
5. برابر بودن مسلمانان و نصارا و یهود برابرند و تسامح در امر دین.[10]
همان‌گونه که از این اصول مشخص است، بیشتر اصول شاذلیه، مورد اتفاق مسلمانان بوده و همگان تلاش در رسیدن بدان‌ها دارند. البته ذکر این نکته لازم است که عموم فرقه‌های اهل تصوف، به جزئیاتی معتقدند که پذیرش آنها چندان ساده نیست.
شاذلی مقصود نهایی خود را وصول به مقام فنا می‌دانست و روش اشتغال به اوراد و اذکار را پیروی می‌کرد. وی ظاهراً برای هر مریدی به مقتضای نیازهای تربیتی او، تعلیماتی مخصوص داشت و اگر مؤثر می‌دید به وی اجازه می‌داد نزد شیخ دیگری، مراحل سلوک را بگذراند. او به سنت سخت پایبند بود و اگر یکی از مریدانش را الهامی مخالف و مباین سنت دست می‌داد آن‌را باطل می‌شمرد.[11]
شاذلی و پیروان او، مانند بسیاری از صوفیان و طریقت‌های صوفی در دهه‌های نخست تأسیس اعتقادی، به کتاب و کتابت اعتقادی نداشته و حتی در برخی موارد آن‌را مذمت می‌کردند. ولی بعد از گذشت چندین دهه که تغییراتی حاصل شد و ضرورت و اقتضائات جدید به وجود آمد، مشایخ خودشان به کتاب و نوشتن روی آوردند، عطاء الله اسکندری که شاگرد المرسی(جانشین شاذلی) بود، دست به قلم برده و آثاری را تألیف کرد.[12] امروزه نیز برخی از کتاب‌ها به شخص شاذلی منسوب است اما به نظر می‌رسد، پیروان متأخر او، اوراد و اذکارش را در قالب کتابی جمع‌آوری کردند.[13]
امروزه شاذلیه در بسیاری از کشورهای جهان اسلام به خصوص در کشورهای اسلامی شمال آفریقا، پیروانی دارد که البته میان آنها تفاوت فرهنگی بسیار و در نتیجه آن تفاوت فکری و نوشتاری بسیاری یافت می‌شود.[14]
شیخ شاذلی در سال 656 قمری در راه رفتن به حج، در صحراى عیذاب در گذشت و در نزدیکى همان وادى در حمیتره (صعید مصر) به خاک سپرده شد و قبر او زیارتگاه اهل تصوف گردید.[15]
 

[1]. زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج 4، ص 305، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، 1989م.
[2]. ابن عماد عکری، عبد الحی بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق، الأرناؤوط، ج 7، ص 482، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ اول، 1406ق.
[3]. الأعلام، ج ‏4، ص 305.
[4]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق، تدمری، عمر عبد السلام، ج 48، ص 274، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق.
[5]. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج ‏7، ص 482 – 483.
[6]. الأعلام، ج ‏4، ص 305.
[7]. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج ‏7، ص 482.
[8]. تاریخ ‏الإسلام، ج ‏48، ص 273.
[9]. لغت نامه دهخدا، کلمه «شاذلیه»، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، 1377ش.
[10]. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص 247، آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ دوم، 1372ش.
[11]. لغت نامه دهخدا، کلمه «شاذلیه».
[12]. عتبی، خالد بن ناصر، الطریقت الشاذلیه، ج 1، ص 446، ریاض، 1430ق؛ فرهنگ فرق اسلامی، ص 248.
[13]. برای نمونه؛ اذکار و اوراد شاذلیه، علی بن عبدالله بن عبدالجبار شاذلی، چاپ خطی، الخزانة العلمیه الصبیحیه، مغرب.
[14]. الطریقت الشاذلیه، ج 1، ص 446.
[15]. فرهنگ فرق اسلامی، ص 247.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها