جستجوی پیشرفته
بازدید
9020
آخرین بروزرسانی: 1393/03/03
خلاصه پرسش
قرآن کریم می‌فرماید: از خدا سؤال نکنید، بلکه این خدا است که از شما سؤال می‌کند، در این صورت آیا نباید به دنبال پاسخ پرسش‌هایی مانند علت و حکمت کارها و دستورات خدا رفت؟
پرسش
آیا گفته شده (در حدیث یا آیه قرآن) که از خدا سؤال نکنید، بلکه این خدا است که از شما سؤال می‌کند، در این صورت آیا نباید به دنبال جواب سؤال‌هایی مانند علت و حکمت کارها و دستورات خدا رفت؟
پاسخ اجمالی
قرآن کریم در مورد افعال الهی می‌فرماید: «لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ»؛[1] او در برابر هیچ‌یک از کارهایى که مى‌‏کند، بازخواست نمى‌‏شود، ولى مردم بازخواست مى‌‏شوند.
مفسران قرآن می‌گویند؛ معنای این آیه آن است که خداوند از بابت کار‌هایى که انجام می‌دهد مورد سؤال و بازخواست قرار نمی‌گیرد. معنای بازخواست و مورد سؤال قرار گرفتن، این است که ما به کننده آن کار بگوییم چرا چنین کردى؟ و این نحوه سؤال، پرسش از مصلحت فعل است، و فعلى که همراه با مصلحت باشد در نزد عقلا مؤاخذه ندارد؛ و چون خداى سبحان، حکیم على الاطلاق است، همان‌گونه ‌که خود، خویشتن را در آیات مختلف به حکمت ستود.[2] و حکیم آن کسى است که عملى جز برای مصلحت انجام نمى‌‏دهد، بلکه هر کارى صورت مى‏‌دهد برای این است که داراى مصلحتى است که انجام دادنش را بر ندادن آن ترجیح مى‌‏دهد، با این حال دیگر معنا ندارد کسى از او بازخواست کند که چرا چنین کردى؟ بر خلاف غیر حکیم که اگر کارى کرد معقول است از او بپرسند چرا چنین کردى؛ زیرا که غیر حکیم، هم ممکن است کار صحیح و حق انجام دهد، و هم ممکن است باطل انجام دهد، هم ممکن است کارى کند که مصلحت‌‏دار باشد و هم ممکن است کارى کند که دارای مفسده‌ باشد؛ لذا در حق غیر حکیم جایز است مؤاخذه شود که چرا چنین کردى؟ تا اگر باطل انجام داده بود مذمت عقلى و یا عقاب مولوى شود.
پس خداى سبحان که ملک(سلطان) و مالک همه عالم، و تمام عالم رعیت و مملوک او است، هر چه بخواهد مى‌‏کند و مى‌‏تواند بکند. و هر حکمى که بخواهد مى‌‏تواند براند. غیر او را نمى‌‏رسد که چنین باشد، او مى‌‏تواند غیر خود را در آنچه مى‌‏کنند بازخواست کند، ولى غیر او را نمى‌‏رسد که او را در آنچه مى‏‌کند بازخواست نمایند. البته خود او خبر داده که هر چه مى‏‌کند به جهت مصلحت انجام می‌دهد؛ چرا که حکیم است و جز آنچه مصلحت دارد، اراده نمى‏‌کند و چون چنین خبر داده با چنین علم اجمالى دیگر ما را نمى‌‏رسد که نسبت به او در آنچه انجام می‌دهد سوء ظن پیدا کنیم، تا چه رسد به این‌که او را بازخواست نماییم.[3]
شایان توجه است که ما دو گونه سؤال داریم:
الف. یک نوع سؤال، سؤال توضیحى است که انسان از مسائلى بی‌خبر است و مایل است حقیقت آن‌را درک کند، حتى با علم و ایمان به این‌که کار انجام شده کار صحیحى بوده، باز مى‌‏خواهد نکته اصلى و هدف واقعى آن‌را بداند. این‌گونه سؤال در افعال خدا نیز جایز است، بلکه این همان سؤالى است که سرچشمه کاوشگرى و پژوهش در جهان خلقت و مسائل علمى محسوب مى‌‏شود، و از این‌گونه پرسش‌ها چه در رابطه با عالم تکوین و چه تشریع، یاران پیامبر(ص) و امامان(ع) بسیار داشتند.
ب. اما نوع دیگر سؤال، سؤال اعتراضى است، که مفهومش این است عمل انجام شده نادرست و غلط بوده، مانند این‌که به کسى که عهد خود را بدون ‏دلیل شکسته مى‏‌گوییم چرا عهد شکنى مى‌‏کنى؟ در این‌جا هدف این نیست که توضیح بخواهیم، بلکه هدف آن است که بر او ایراد و اشکال کنیم.
بدیهی است این نوع سؤال در افعال خداوند حکیم معنا ندارد، و اگر گاهى کسى چنین کرد به دلیل ناآگاهى است، ولى جاى این‌گونه سؤال در افعال دیگران بسیار است.
امام باقر(ع) در جواب سؤال جابر جعفى از آیه مطرح شده چنین می‌فرماید: «لِأَنَّهُ لَا یَفْعَلُ إِلَّا مَا کَانَ حِکْمَةً وَ صَوَابا»؛[4] براى این‌که او کارى را جز از روى حکمت و صواب انجام نمى‏‌دهد.
ضمناً از این سخن به خوبى مى‏‌توان نتیجه گرفت که اگر کسى سؤالى از نوع دوم داشته باشد، دلیل بر آن است که هنوز خدا را به خوبى نشناخته و از حکیم بودن او آگاه نیست.[5]
 

[1]. انبیاء، ۲۳.
[2]. ر. ک: ،نساء، 26؛ انعام، 83؛ انفال، 71؛ و... .
[3]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏14، ص 268- 270، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
[4]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج ‏3، ص 419، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
[5]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏13، ص 385- 386، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1374ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    774760 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    747784 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    668905 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    653383 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    645455 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    592177 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    578785 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    562520 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    562432 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    557011 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...