لطفا صبرکنید
بازدید
32290
32290
آخرین بروزرسانی:
1393/03/21
کد سایت
fa45812
کد بایگانی
56321
نمایه
استحباب اذان و اقامه برای زنان
طبقه بندی موضوعی
حدیث|مستحبات نماز
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا گفتن اذان و اقامه برای زنان مستحب است؟
پرسش
آیا گفتن اذان و اقامه برای زنان مستحب است؟ اگر مستحب نیست، بجای آن چه ذکری را باید بگوید؟
پاسخ اجمالی
استحباب اذان و اقامه برای مردان در شریعت امری قطعی و یقینی است.[1] اما در مورد استحباب آن برای زنان، کمی تفاوت وجود دارد. نخست روایات این موضوع را ذکر می‌کنیم:
امام صادق(ع) فرمود: خانم‌ها به‌جاى اقامه بگویند: "الله اکبر. أشهد أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمداً عبدُهُ و رسولُه".[2]
از حضرتشان در روایت دیگری پرسیده می‌شود که آیا زنان برای نماز خود اذان بگویند؟ ایشان در پاسخ می‌فرمایند: «اگر انجام دهد؛ کار نیکویی انجام داده است و اگر انجام ندهد و تنها تکبیر (الله اکبر) بگوید و شهادت به وحدانیت خداوند دهد و بگوید محمد رسول خدا است، کفایت می‌کند».[3]
در روایت دیگری، زراره از امام صادق(ع) پرسید آیا زنان باید اذان بگویند؟ امام: «اگر شهادتین را بگوید کفایت می‌کند».[4]
و در حدیث دیگرى امام صادق(ع) فرمود: «بر زنان أذان و اقامه نیست، هرگاه اذان قبیله را بشنود بدان اکتفا کند، و کافى است که شهادتین را بگویند، اما اگر أذان و اقامه بگویند فضیلت بیشترى دارد».[5]
در مجموع این روایات، می‌توان حکم اذان و اقامه برای زنان را این‌گونه دانست:
1. اصل استحباب اذان و اقامه برای زنان وجود دارد و این عمل مشروعیت دارد؛ به این معنا که اگر زنان اذان و اقامه را به صورت کامل بگویند، اصل استحباب برای آنان باقی مانده و برای این فعل ثواب داده می‌شوند.[6]
2. این استحباب برای مردان تأکید بسیار دارد، اما برای زنان این استحباب بدون تأکید بوده و نمی‌توان برای زنان گفتن اذان و اقامه را مستحب مؤکّد دانست.[7]
3. همان‌گونه که در روایات آمده، زنان با گفتن بخشی از اذان و اقامه می‌توانند به استحباب عمل کنند. البته در مقدار آن کمی اختلاف نظر وجود دارد. شیخ انصاری در این مسئله چنین نظر داده است: «به زنان رخصت داده شده که در اذان به تکبیر و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اکتفا کنند و در اقامه نیز تنها اللَّه اکبر، اشهد ان لا اله الا اللَّه و انّ محمداً عبده و رسوله بگویند».[8]
امام صادق(ع) فرمود: خانم‌ها به‌جاى اقامه بگویند: "الله اکبر. أشهد أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمداً عبدُهُ و رسولُه".[2]
از حضرتشان در روایت دیگری پرسیده می‌شود که آیا زنان برای نماز خود اذان بگویند؟ ایشان در پاسخ می‌فرمایند: «اگر انجام دهد؛ کار نیکویی انجام داده است و اگر انجام ندهد و تنها تکبیر (الله اکبر) بگوید و شهادت به وحدانیت خداوند دهد و بگوید محمد رسول خدا است، کفایت می‌کند».[3]
در روایت دیگری، زراره از امام صادق(ع) پرسید آیا زنان باید اذان بگویند؟ امام: «اگر شهادتین را بگوید کفایت می‌کند».[4]
و در حدیث دیگرى امام صادق(ع) فرمود: «بر زنان أذان و اقامه نیست، هرگاه اذان قبیله را بشنود بدان اکتفا کند، و کافى است که شهادتین را بگویند، اما اگر أذان و اقامه بگویند فضیلت بیشترى دارد».[5]
در مجموع این روایات، می‌توان حکم اذان و اقامه برای زنان را این‌گونه دانست:
1. اصل استحباب اذان و اقامه برای زنان وجود دارد و این عمل مشروعیت دارد؛ به این معنا که اگر زنان اذان و اقامه را به صورت کامل بگویند، اصل استحباب برای آنان باقی مانده و برای این فعل ثواب داده می‌شوند.[6]
2. این استحباب برای مردان تأکید بسیار دارد، اما برای زنان این استحباب بدون تأکید بوده و نمی‌توان برای زنان گفتن اذان و اقامه را مستحب مؤکّد دانست.[7]
3. همان‌گونه که در روایات آمده، زنان با گفتن بخشی از اذان و اقامه می‌توانند به استحباب عمل کنند. البته در مقدار آن کمی اختلاف نظر وجود دارد. شیخ انصاری در این مسئله چنین نظر داده است: «به زنان رخصت داده شده که در اذان به تکبیر و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اکتفا کنند و در اقامه نیز تنها اللَّه اکبر، اشهد ان لا اله الا اللَّه و انّ محمداً عبده و رسوله بگویند».[8]
[1]. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق، مصحح، قوچانی، عباس، آخوندی، علی، ج 9، ص 4، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق؛ حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج 6، ص 367، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی تا.
[2]. «إِقَامَةُ الْمَرْأَةِ أَنْ تُکَبِّرَ وَ تَشْهَدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، ص 126، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) عَنِ الْمَرْأَةِ تُؤَذِّنُ لِلصَّلَاةِ فَقَالَ حَسَنٌ إِنْ فَعَلَتْ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ أَجْزَأَهَا أَنْ تُکَبِّرَ وَ أَنْ تَشْهَدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ(ص)»؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 2، ص 58، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 81، ص 115، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. «زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع النِّسَاءُ عَلَیْهِنَّ أَذَانٌ فَقَالَ إِذَا شَهِدَتِ الشَّهَادَتَیْنِ فَحَسْبُهَا»؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 58؛ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج 7، ص 614، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، اصفهان، چاپ اول، 1406ق.
[5]. «الصَّادِقُ(ع): لَیْسَ عَلَى الْمَرْأَةِ أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ إِذَا سَمِعَتْ أَذَانَ الْقَبِیلَةِ وَ تَکْفِیهَا الشَّهَادَتَانِ وَ لَکِنْ إِذَا أَذَّنَتْ وَ أَقَامَتْ فَهُوَ أَفْضَلُ»؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 298، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ شیخ حرّ عاملی، هدایة الامة إلی أحکام الأئمة(منتخب المسائل)، ج 2، ص 249، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1412ق.
[6]. ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل(محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 518، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 5، ص 405، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی، مهدی، ج 3، ص 475، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.
[7]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 2، ص 475، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
[8]. شیخ انصاری، مرتضی، صراط النجاة(محشّی)، محقق، مصحح، فلاح‌زاده، محمد حسین، ص 218، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415ق.
نظرات
