کتاب «إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب(ع)»، نوشته «على بن زین ‏العابدین حائرى یزدى»(متوفای 1333ق)،[1] شامل بررسی‌ها و تحلیل‌هایی درباره اثبات وجود مقدس امام زمان(عج) و نیز پاسخ به شبهات منکران است.
نویسنده برپایه آیات قرآن کریم و احادیث، هم‌چنین اقوال اندیشمندان شیعی و اهل سنت، بیشتر مسائل مربوط به مهدویت را مورد بررسى قرار داده و وجود حضرت ولی عصر(عج) و ظهور حضرتشان را امرى حتمى و یقینى دانسته است. وى در همین راستا نخست به روایاتی را تحلیل و بررسی می‌کند که ائمه اطهار(ع) آنها را بر وجود امام مهدى(عج)، اوصاف، حالات و چگونگى ظهورش تطبیق داده‌اند، آن‌گاه به نقل و شرح روایاتی می‌پردازد که از فریقین درباره ویژگی‌هاى آن‌حضرت و نشانه‌هاى آخر الزمان وجود دارد.
از دیدگاه نویسنده، زمین هیچ‌گاه از حجت خدا خالى نمی‌شود و امامت منصبى است خدایى و مشروط به بلوغ و تکلیف نیست. او همچنین بر این باور است که خداوند در قرآن و نیز در کتاب‌هاى آسمانى پیشین از ظهور مهدى(عج) خبر داده و به دنبال آن، رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) هم آن‌را پیش‌گویى کرده و از آن خبر داده‌اند. به باور وى، بنا به دلایل نقلى فراوان، امام مهدى(ع) متولد شده و هم اکنون در حال حیات است و بر اعمال و رفتار مردم و شیعیانش نظارت دارد.[2]
اما درباره اعتبار احادیث نقل شده در این کتاب باید گفت؛ در مورد روایاتی که از منبع خاصی نقل شده باید به بررسی اعتباری همان منبع پرداخت، اما احادیثی که تنها در این کتاب یافت شده و در کتب دیگر خبری از آنها نیست، از دیدگاه دانش حدیث، ارزش استنادی ندارند و تنها زمانی می‌توان آنها را پذیرفت که محتوای آن با عباراتی دیگر در روایات معتبره وجود داشته باشد. البته در صورت عدم مخالفت با اصول پذیرفته شده، نمی‌توان چنین روایاتی را نیز صد در صد نادرست اعلام کرد.
معرّفی نویسنده کتاب[3]
على بن زین ‏العابدین حائرى یزدى؛ در یکى از روستاهاى اردکان یزد در خانواده‌اى مذهبى و مؤمن به دنیا آمد و دروس اولیه را در مدرسه‌اى در روستاى بارجین آموخت. پس از چند سالى او جهت آموختن علوم دینى و معارف اسلامى به کربلا مهاجرت نمود و به همین سبب او را حائرى می‌نامند؛ زیرا کربلاى معلى «حائر حسینى» نیز نامیده می‌شود.
برخی از اساتید او عبارتند از:
1. سید زین العابدین طباطبائى حائرى
2. حاج شیخ زین العابدین مازندرانى حائرى، صاحب کتاب «ذخیرة المعاد»
3. حاج میرزا محمد حسین حسینى مرعشى
4. سید مرتضى رضوى کشمیرى نجفى
5. حاج میرزا حسین نورى طبرسى
6. حاج میرزا فتح الله شیخ الشریعه اصفهانى نمازى نجفى
او با ذکاوت و تلاشى که داشت طولى نکشید که در علوم اسلامى تبحر یافت و از علماء بسیارى اجازه روایت و حدیث گرفت.
شیخ على حائرى پس از کسب مدارج علمى صاحب کرسى تدریس شد و در محضر او شاگردان زیادى بهره بردند. عده‌اى از شاگردانش از او اجازه روایت گرفتند، از جمله: سید شمس الدین محمود حسینى مرعشى نجفى (پدر شهاب الدین حسینى مرعشى نجفى)، على بن إسماعیل کرمانى واعظ، و علماء بزرگ دیگر... .
او از صاحبان فضل و علم و ادب بود و در کسب علم بسیار تلاشگر و موفق بود. ایشان مدرسه علمیه و کتابخانه بزرگى تأسیس کردند که کتب مختلفى در زمینه علوم فقه، اصول، کلام، حدیث، ادبیات و... در آن‌جا جمع بود.
آثار علمی شیخ على حائرى عبارت است از:
1. تبصرة المتهجدین فى آداب صلاة اللیل‏
2. السعادة الأبدیة فى الأخبار العددیة
3. روح السعادة(مختصر السعادة الأبدیة)
4. منظومة فى الفقه‏
5. تواریخ الأنبیاء و الأئمة
6. حدائق الجنان‏
7. بحر الغموم فى مقتل سیدنا الإمام أبى عبدالله الحسین(ع) الشهید المظلوم‏
8. إلزام الناصب فى أحوال الإمام الغائب
این اندیشمند شیعی در سال 1333 هجرى قمرى در کربلا درگذشت و در جوار مرقد مطهر حضرت عباس(ع) به خاک سپرده شد.[4]

---