۱. این جمله منسوب به شیخ الرئیس است و بسیاری نیز از او نقل کرده‌اند. هر چند در کتاب‌های وی -آن مقدار که در دسترس ماست- چنین عبارتی یافت نمی‌شود. اما شاید این جمله را در مجلس درسی به صورت شفاهی بیان کرده باشد.
۲. مقصود از این جمله این است که ذات و ذاتیات یک چیز قابل جعل تألیفی نیست؛ بلکه ذات و ذاتیات به جعل بسیط ایجاد می‌شوند؛ یعنی این‌گونه نیست که ابتدا چیزی خلق شود، سپس ذات یا ذاتیات خلق شود؛ به بیان استاد شهید مطهری این‌گونه نیست که «یک چیز را که در ذات خودش مى‌‏توانست گلابى باشد، مى‌‏توانست زردآلو هم باشد،[خداوند] آن‌را زردآلو کرد و گلابى نکرد».[1] بلکه خداوند آنچه به موجودات عطا می‌کند وجود است؛ ماهیت(ذات و ذاتیات) از وجود انتزاع می‌شوند؛ به بیان برخی از حکیمان: «از واجب الوجود آنچه صادر شده است وجود هر معلول است یعنى در هر معلول فقط وجود او صادر و منتسب به علت است، نه ماهیت. پس از [این جمله که]کل ممکن زوج ترکیبى، توهم نشود که دو چیز از واجب تعالى مجعول است چنانکه از شیخ رئیس این عبارت معروف است: ما جعل الله المشمشة مشمشة بل أوجدها، یعنى خداوند زردآلو را زردآلو نکرده است بلکه آن را ایجاد نموده، و در حقیقت ماهیت از لوازم نقصان معلول است مثل آنکه نور منعکس از نور اول از وى ضعیفتر است آنچه منعکس گردیده همان نور است و ضعف از لوازم خود اوست».[2]

---