جستجوی پیشرفته
بازدید
6717
آخرین بروزرسانی: 1395/11/12
خلاصه پرسش
«رزق و روزی یک فرد زندانی از همان‌جایی می‌رسد که مرگش به سراغ او خواهد آمد». امام علی(ع) در این سخن به چه نکته‌ای اشاره می‌فرمایند؟
پرسش
حدیثی را خواندم که: به امام على(ع) عرض شد: اگر درِ خانه کسى را به رویش ببندند و تنها رهایش کنند، روزیش از کجا به او می‌رسد؟ فرمود: «از همان‌جا که مرگش می‌رسد». منظور از همان‌جا که مرگش می‌رسد، روزی هم نیز می‌رسد، چیست؟ خواهشمندم به تفصیل بیان فرمایید.
پاسخ اجمالی
در نهج البلاغه پرسش و پاسخی از امام علی(ع) نقل شده است که حضرتشان، در برابر یک سؤال دشوار، پاسخی حکیمانه فرمودند:
از آن‌حضرت پرسیدند: اگر درِ خانه کسى را به روى او ببندند و او را در آن‌جا رها کنند از کجا روزی‌اش می‌رسد؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: «از همان‌جا که مرگ به سراغ او می‌آید».[1]
اولین شبهه‌ای که در مورد این سخن به ذهن انسان می‌رسد؛ آن است که بسیار دیده شده افرادى را در زندان، خانه و یا غارى زندانی کرده و آنان از گرسنگى مرده‌اند، بنابراین چگونه پاسخ امام(ع) در این‌جا قابل قبول است؟
به تعبیری دیگر؛ مرگ، فنا است و فنا بر اثر اسبابی مانند «عدم تغذیه» حاصل می‌شود، بنابراین نمی‌توان آن‌را با حیات که سببش «وجود رزق و روزى» است قیاس کرد؛ زیرا قیاس «امر وجودی» با «امر عدمی» قیاس درستی نیست!
بسیاری از شارحان نهج البلاغه از جمله ابن ابى الحدید معتزلی (م 656ق) [2] به این شبهه و پاسخ آن پرداخته‌‌اند که چکیده‌ پاسخ این است:
این سخن مربوط به جایى است که اراده و مشیّت الهی تعلق گرفته باشد کسى زنده بماند که در این‌حال، خداوند از راه‌های غیر عادی اسباب ادامه حیات او را فراهم می‌کند؛ مثلاً خدا می‌خواست اصحاب کهف سی‌صد و نه‏ سال در خواب باشند و زنده بمانند و قطعاً در این مدّت نیاز به تغذیه داشته‌اند؛ ولى امدادهاى الهى به گونه‌ای آنها را تغذیه می‌کرد و زنده نگاه می‌داشت. یا این‌که خدا می‌خواست یونس(ع) در شکم ماهى چهل روز (بنابر یک نقل) زنده بماند؛ از این‌رو اسباب آن‌را براى او فراهم ساخت.
در داستان مریم(س) می‌خوانیم که خدا از درخت خشکیده نخل، خرما براى او تهیه کرد و نیز در کنار محرابش غذاهاى بهشتى یا میوه‌هایى که در آن فصل وجود نداشت فراهم می‌شد.
بر این پایه، اگر مشیت الهی بر حیات کسى تعلق گیرد اسباب حیات او را حتى در اتاق در بسته یا در زندان و غارى که کسى در آن راه نمی‌یابد فراهم می‌سازد و همان‌گونه که فرشته مرگ می‌تواند از این موانع عبور کند فرشته‌اى که اسباب حیات را فراهم سازد نیز می‌تواند از آن عبور نماید.[3]
بسیار دیده‌ایم یا شنیده‌ایم که در زلزله‌هاى خطرناک، افرادى را بعد از یک هفته یا بیشتر و حتى بچه‌هاى کوچکى را زنده از زیر آوار در آورده‌اند. در حالى‌که طبق روال عادى به دلیل فقدان غذا و کمبود هوا می‌باید جان داده باشند!
به دیگر سخن؛ رزق دو گونه است: رزق حتمى و رزق غیر حتمى (یا رزق مقسوم و رزق غیر مقسوم)؛ رزق حتمى روزی‌اى است که انسان بخواهد یا نخواهد به او می‌رسد.[4] جنین که در شکم مادرش زنده است خداوند رزق حتمى به او می‌دهد چه بخواهد و چه نخواهد و حتى اگر قادر به تلاش باشد تلاش او هیچ‌گونه تأثیرى ندارد. اما روزى غیر حتمى چیزى است که انسان باید براى به دست آوردن آن به کوشش برخیزد. اگر تلاش کند به آن می‌رسد و اگر تنبلى کند به آن نخواهد رسد؛ از این‌رو در روایتى از امام صادق(ع) می‌خوانیم: «کسى که در خانه‌اش بنشیند و کار نکند و بگوید: خدا روزی‌رسان است، دعایش مستجاب نمی‌شود و به او گفته می‌شود: آیا من به تو دستور ندادم برخیزى و براى به دست آوردن روزى تلاش کنى؟».[5]
در قرآن نیز بر این معنا تأکید شده است که خدا براى هر موجودى رزق و روزی‌اى معیّن کرده که به او می‌رسد: «هیچ جنبنده‌اى در زمین نیست، مگر این‌که روزى او بر عهده خدا است! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می‌داند».[6]
بر این اساس، مراد این سخن امام علی(ع) آن نیست که هر فرد زندانی و محبوسی که لوازم تغذیه را برایش فراهم نمی‌کنند، مستقیماً از طرف خدا رزق و روزی دریافت کرده و به زندگی‌اش ادامه خواهد داد تا بگوییم که چنین ادعایی مخالف با حقیقتی است که در واقع می‌بینیم.
 

[1]. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 537، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، ج ‏19، ص 272، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
[3]. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المؤمنین(ع)، ج ‏14، ص 838، تهران، دار الکتب الاسلامیه‏، چاپ اول‏، 1386ش.
[5]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏2، ص 511، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[6]. هود، 6.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها