در زمان خلافت خلفای سه‌گانه، افراد برجسته‌ای در میان اهل‌بیت و صحابه وجود داشتند که از اصل انتخاب و نحوه خلافت خلفای سه‌گانه ناراضی بودند:
1. امام علی(ع)؛
در زمان خلفا، بالاترین معترض به وضعیت موجود، خود امام علی(ع) بود که تنها برای حفظ وحدت و حفظ مصالح مسلمانان در حد امکان سکوت اختیار می‌کرد.[1]
2. حضرت زهرا(س)؛
حضرت زهرا(س) در جواب ابوبکر و عمر که از حضرتشان طلب رضایت کردند، به خدا گفت: «خدایا این دو مرا اذیت کردند. من شکایت این دو را به پیشگاه تو و پیامبرت مى‏نمایم. نه بخدا قسم، هرگز از شما راضى نمى‏شوم تا پدرم پیامبر را ملاقات کنم و آنچه شما انجام دادید به او خبر دهم، تا در باره شما حکم کند».[2] این نارضایتی، علاوه بر کتب شیعه، در بسیاری از کتب معتبر اهل‌سنت نیز نقل شده است.[3]
3. سعد بن عباده؛
سعد بن عباده به ابوبکر که از او خواست تا بیعت کند، گفت: به خدا سوگند که بیعت نخواهم کرد تا این‌که همه تیرهاى خود را به کار بندم و نیزه‏ام را با خون‌هاى شما رنگین سازم و تا دست‌هایم یاریم مى‏کنند شمشیر می‌زنم و همراه خانواده و یارانم تا خون در رگ‌هایمان جارى است، با شما مى‏جنگم. سپس بدون این‌که بیعت کند همراه قبیله خود از آن‌جا خارج شد.[4]
4. ابوذر غفاری؛
ابوذر به دلیل صراحت لهجه و حقیقت‌گویی خود نسبت به اشتباهات خلفا، توسط خلیفه سوم به بیابان ربذه تبعید شده و در همانجا نیز از دنیا رفت.[5]
5. عمار بن یاسر؛[6]
عمار در دفاع از امام علی(ع) از بیعت با ابوبکر سرباز زد.[7] همچنین او بر نحوه تقسیم بیت المال توسط عثمان شدیداً اعتراض داشت[8] و به دلیل رساندن نامه معترضان به دولت عثمان، مورد ضرب و شتم او و یارانش قرار گرفت و به همین دلیل به بیماری فتق مبتلا شد.[9]
6. سلمان فارسی؛
سلمان فارسی از مخالفان جریان سقیفه بود و سخن‌هایی از او در این زمینه نقل شده است. معروف است که او در سرزنش بیعت برخی از صحابه با ابوبکر گفت: «کردید و نکردید». معنای این جمله کوتاه فارسی آن است که خلیفه‌ای را انتخاب کردید، اما فرمان رسول خدا را اجرا نکردید.[10]
علاوه بر این، عده‌ای از اصحاب و بزرگان قوم از جمله عباس بن عبدالمطلب، فضل بن عباس، زبیر بن عوام، خالد بن سعید، مقداد بن عمرو، البراء بن عازب،[11] خالد بن سعید بن عاص، مقداد بن اسود، بریده اسملی، ابوهیثم بن تیهان، سهل و عثمان بن حنیف، خزیمه بن ثابت و ابی بن کعب و ابو ایوب انصاری از بیعت با ابوبکر خودداری کردند.[12]
البته زبان عده‌ای نیز با دادن پول و مقام بسته شد.[13]
هم‌چنین برخی از جنگ‌هایی که در زمان خلفا روی داد، نشان از وجود اختلاف و درگیری در آن زمان و مرتد شدن برخی از مسلمانان حکایت دارد.[14] به عبارتی «جنگ‌های رده»، خود نوعی جنگ داخلی بود با این تفاوت که در آنها، مسلمانانی رسماً اعلام ارتداد کرده و به نبرد با دیگر مسلمانان پرداختند، اما در زمان امام علی(ع)، مسلمانانی که به نبرد با حضرتشان پرداخته بودند، اعلام رسمی ارتداد نکرده و به ظاهر همچنان خود را مسلمان اعلام کرده، اما عملاً بر خلاف وصیت پیامبر(ص) و نیز دیگر آموزه‌های اسلامی رفتار می‌کردند. با نگاهی دیگر نیز می‌توان گفت که جنگ‌های داخلی که در زمان امام علی(ع) رخ داد، ریشه در رویکردهای زمان خلفای گذشته داشت.[15]

---