خدای متعال در عین حال که قادر و توانا، و شاهد و حاضر بوده و تمام امور جهان را بر اساس عدالت وضع نموده است، اما ظلم ظالمان را نمی‌توان مستند به حضرتشان نمود.
برای روشن شدن این موضوع باید گفت:
1. خداوند انسان‌ها را با اراده و اختیار خلق کرده، و دنیا را محلی برای نمایش این اراده و اختیار قرار داد.[1]
2. ظلم دارای معنای گسترده‌ای است؛ زیرا «ظلم‏» در لغت، به معنای ‏کار بی‌جا انجام دادن،[2] و خروج از حد میانه‌‌روی[3] است؛ در این‌صورت ارتکاب هر عمل زشت اعم از این‌که زشتی آن به حسب شرع باشد یا عقل، ظلم محسوب می‌شود.[4]
3. با توجه به معنای گسترده‌ی ظلم، به ندرت می‌توان فردی از انسان‌ها را یافت که هیچ‌گونه ظلمی انجام نداده باشد؛ حال اگر خداوند به مجرد تحقق ظلم از سوی فردی او را نابود می‌کرد، موجب از بین رفتن نسل بشر در همان اوائل خلقت می‌شد، و اگر فقط مانع تحقق ظلم از جانب او می‌شد، سبب از بین رفتن اراده و اختیار انسان و نداشتن میدان عمل برای نمایش اراده و اختیار وی می‌گشت، و هر دوی اینها نقض غرض است؛ لذا بر اساس نظامی که خداوند از پیش تعیین کرده، و فرموده: «... وَ لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُم...»؛[5] (اگر نه حکمى بود که از پیش از جانب پروردگارت صادر شده بود، میانشان داورى شده بود). جزای ستم‌گران را بعد از ارتکاب ظلم می‌داد.
آری هر چند خداوند سبحان بنا گذاشته که اجر مؤمنان و پاداش کیفر ظالمان و متجاوزان را، به طور کامل بدهد، و هر چند مقتضاى این معنا این است که پاداش و کیفر هر عملى را در همان موقع عمل بپردازد، مثلا کیفر ظالمان را بعد از تمام شدن حجت در همان موقع بدهد، اما خداوند در مقابل این قضا یک قضاى دیگری هم مقدر کرده، و آن این است که هر فرد و ملتى را تا مدتى در زمین زنده نگهدارد تا بدین وسیله زمین آباد شود، و هر کس در زندگى دنیایی‌اش جهت آخرتش توشه بردارد، هم‌چنان که از این قضاء خبر داده و فرموده: «وَ لَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‏ حِینٍ».[6]
مقتضاى این دو قضاء این است که در این‌گونه موارد فورى حکم نکند، و بخش مهم کیفر آنهایى را که از روى طغیان به بندگان خدا ظلم و ستم می‌کنند، به قیامت بیندازد.
4. عمر دنیا به خصوص طول اقامت زندگی هر نسل در دنیا در برابر آخرت به قدری کوتاه است که به تعبیر امام حسین(ع) گویا دنیا از اول نبوده است و گویا آخرت همیشه بوده و خواهد بود.[7] بنابراین زمان کوتاه دنیا و فرصت عمل برای انسان در دنیا را باید با پاداش یا مجازات بسیار طولانی آخرت سنجید. علاوه این‌که کمتر نسلی از بشر را می‌توان یافت که با چشم خود گوشه‌ای از مجازات و کیفر دنیایی ظالمان را ندیده باشد.[8]   
 

---