با آن‌که گزارش‌هایی که در مورد دوران قبل از ازدواج حضرت فاطمه زهرا(س) وجود دارد،[1] کمتر از گزارش‌های مرتبط با سال‌های بعد است، اما با این وجود، نقل‌ها و روایاتی در مورد این دوره از زندگی حضرتشان نیز در منابع تاریخی و روایی وجود دارد که بدون بررسی دقیق سندی و محتوایی - که در جای خود باید بدان‌ها پرداخته شود - به چند گزارش در این زمینه اشاره می‌کنیم که اگر فرصت مناسبی به وجود آید، به خواست خدا به تکمیل این نوشتار خواهیم پرداخت:

نخستین سخن فاطمه(س)

 با ولادت حضرت فاطمه(س) نور تابناکى[2] از او برخاست و بر همه‌ی خانه‏هاى‏ مکه تابید، و شرق و غرب زمین را روشن کرد. در این هنگام ناگاه ده بانو از حوریان بهشتى که در دست هر کدام طشت بهشتى و سطلی پر از آب کوثر بود، وارد شدند و آن‌حضرت(س) را شست‌وشو دادند و با دو جامه سفید بدن فاطمه(س) را پوشاندند. آن‌گاه حضرت فاطمه(س) به یکتایى خدا و رسالت پیامبر(ص) گواهى داد و چنین گفت: «گواهى می‌دهم که معبودى جز خداى یکتا و بی‌‏همتا نیست، و این‌که پدرم رسول خدا(ص) سرور پیامبران، و شوهرم سرور اوصیاء، و دو فرزندم، حسن(ع) و حسین(ع) دو آقاى سبط هستند».[3]

نزول سوره کوثر

علت نزول سوره کوثر، تسلی خاطر به پیامبر اسلام(ص) در برابر کسانی است که آن‌حضرت را ابتر(بدون ذریه) می‌خواندند.[4]

نام‌گذاری حضرت فاطمه(س)

امام باقر(ع) فرمود: «وقتی حضرت فاطمه(س) متولد شد، خدا به فرشته‏اى وحى کرد تا بر زبان پیامبر(ص) نام فاطمه(س) را جاری کند.[5]

زلزله بزرگ در لحظه ولادت حضرت فاطمه(س)

در شب تولد حضرت فاطمه(س) زلزله عظیمی در مکّه اتفاق افتاد که سنگ‌های بزرگی از کوه ابوقبیس جدا شد. آن قدر این زلزله ادامه داشت که ابوطالب بر بالای بلندی رفت و به خداوند عرض داشت: «إِلَهِی وَ سَیدِی أَسْأَلُک بِالْمُحَمَّدِیةِ الْمَحْمُودَةِ وَ بِالْعَلَوِیةِ الْعَالِیةِ وَ بِالْفَاطِمِیةِ الْبَیضَاءِ إِلَّا تَفَضَّلْتَ عَلَى تِهَامَةَ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَة...» و از برکت آن‌حضرات(ع) زلزله قطع شد.[6]

غذای بهشتی برای حضرت فاطمه(س)

با توجه به روایات، غذای حضرت فاطمه(س) از جانب خداوند تأمین می‌شد.

امام باقر(ع) فرمود: «پیامبر(ص) در چهره حضرت زهرا(س) آثار گرسنگى را تشخیص داد و او را روى زانوى راست خود نشانید(معلوم مى‏شود که حضرت فاطمه(س) در سنین کودکى بوده است). پیامبر(ص) دعا کرد که اى خدایى که افتادگان را رفعت مى‏بخشى، و گرسنگان را سیر مى‏کنى، فاطمه(س) دختر پیامبرت را سیر کن. پس از این روز، حضرت فاطمه(س) هرگز گرسنه‏ نشد.[7]

زندگی در شعب ابی‌طالب(ع)

حضرت زهرا(س) به همراه پدر و مادر خود بخشی از دوران کودکی را در شعب ابی‌طالب[8] حضور داشت.[9]

در سوگ مادر

امام صادق(ع) فرمود: «وقتى که حضرت خدیجه(س) وفات کرد، حضرت‏ فاطمه(س) به پدرشان گفت: مادرم کجاست؟ پیامبر(ص) نیز نمى‏دانست در پاسخ او چه بگوید. ناگهان جبرئیل(ع) نازل شد و گفت: خدا فرمود که به فاطمه سلام برسان و بگو که مادرت در قصری از طلا که ستون آن از یاقوت سرخ است، مى‏باشد و در کنار «آسیه» همسر فرعون و «مریم» دختر عمران قرار دارد. حضرت فاطمه(س) نیز در پاسخ گفت: خداوند سلام است و سلام از او است و به او نیز برمی‌گردد».[10]

کمک به پدر

سه نفر از اشرار قریش به نام‌های: نضر بن حارث، عقبه بن ابی معیط و عمرو بن عاص، کثافات شتری را بر سر و صورت پیامبر(ص) که در حال سجده بود، ریختند. پیامبر(ص) همراه با گریه آنان را نفرین کرد. در این هنگام حضرت زهرا(س) با گریه و زاری همه آن کثافات را از رخسار پدرشان پاک کرد.[11]

همچنین پیامبر(ص) به همراه برخی از یاران خود در کنار کعبه نماز می‌خواند. ابو جهل شکمبه شتر را وقتى که پیامبر(ص) در سجده بود، بین شانه‏هاى حضرت گذاشت و رها کرد. بعد از آن دخترش فاطمه(س) آمد و آن را از پیامبر جدا کرد.[12]

هجرت حضرت زهرا(س)

بعد از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س) را به همراه افراد دیگری که آنان نیز فاطمه نام داشتند به سمت مدینه بردند.[13] البته تا این زمان، هنوز ازدواجی میان آن دو بزرگوار رخ نداده بود.

حضرت فاطمه(س)در مدینه

ام سلمه می‌گوید: پیامبر(ص)  نگهدارى از حضرت فاطمه(س) را به من سپرد، و من مى‏خواستم که آداب زندگى را به حضرت فاطمه(س) بیاموزم، ولى فهمیدم که او ادبى برتر از من دارد و همه چیز را مى‏داند.[14]

خواستگاران حضرت فاطمه(س)

از جمله کسانی که به خواستگاری حضرت فاطمه(س) آمدند، عبدالرحمن بن عوف،[15] عثمان بن عفان[16] ابوبکر،[17] عمر[18] بودند، اما سرانجام حضرت فاطمه(س) بعد از یکسال حضور در مدینه[19] با امام علی(ع) ازدواج کرد.[20]

[1]. «زندگی‌نامه حضرت فاطمه زهرا(س)»، 103996؛ «تاریخ تولّد حضرت زهرا (س)»، 9925.

[2]. «دیده شدن نور جسم حضرت زهرا(س) برای مردم»، 72270.

[3]. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 78، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.

[4]. «تفسیر سوره کوثر»، 39269؛ «معنای شانئ و ابتر در سوره کوثر»، 55738؛ «اوصاف حوض کوثر»، 128.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 460، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 78، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.

[7]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق: نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 11، ص 277، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 43، ص 77، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[8]. «علت محاصره بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب و سرانجام آن»، 91070.

[9]. مرعشی تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 25، ص 291، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1409ق.

[10]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، امالی، ص 175، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[11]. بحار الأنوار، ج ‏33، ص  229.

[12]. قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 1، ص 51، قم، مؤسسه امام مهدی (عج) ، قم، چاپ اول، 1409ق.

[13]. «دفاع امام علی(ع) از کاروان حضرت فاطمه(س) در هنگام هجرت»، 111472.

[14]. دلائل الإمامة، ص 81 – 82.

[15]. همان، ص 82.

[16]. همان.

[17]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 3، ص 345، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[18]. همان.

[19]. کافی، ج ‏8، ص 340.

[20]. «زمان ازدواج علی (ع) با فاطمه (س)»، 18645؛ «حضور أسماء بنت عمیس در ازدواج فاطمه(س)»، 26843.