جستجوی پیشرفته
بازدید
19191
آخرین بروزرسانی: 1395/09/15
خلاصه پرسش
تعریف «هستی» در دانش کلام و فلسفه چیست؟
پرسش
تعریف هستی در علم کلام و فلسفه چیست؟
پاسخ اجمالی
«هستی» که معادل فارسی «وجود» است، از نظر فلاسفه امری روشن و بدیهی است، به گونه‌ای که تعریفی حقیقی از آن نمی‌توان ارائه کرد؛ و همه‌ی تعاریف، شرح اسم و تبدیل واژه‌‌ای به واژه‌‌ای مرادف است. استاد مطهری در این زمینه می‌گوید: «مفهوم «وجود» و «موجود» بدیهى است؛ یعنى هر کسى، از آنها تصور روشن و واضحى دارد. حتّى این‌که «مفهوم وجود بدیهى است» نیز بدیهى است. در بدیهیّات نباید استدلال کرد، به تذکّر باید قناعت نمود.
هر کس به ذهن خویش مراجعه کند می‌بیند تصور بسیار روشنى از «وجود» یا «هستى» دارد؛ می‌داند که وقتى که می‌گوید: «الف هست» یا «الف نیست» تصوّر صد در صد روشن و واضحى از «هستى» و «نیستى» دارد، نیازى ندارد معناى «هست» و «نیست» را برایش توضیح دهند. حتّى یک کودک که مقدار اندکى تصورات در خزانه ذهن خود دارد و تازه قدرت یافته است درباره اشیاء قضاوت کند، مفهوم «هستى» و «نیستى» به روشنى در ذهنش نقش بسته است، مثلاً وقتى که درباره فلان اسباب بازی‌‏اش می‌گوید: «اینجا هست»، «آنجا نیست» مفهوم «هستى» و «نیستى» را به روشنى در ذهن خویش می‌یابد.
برخى متکلمین خواسته‌‏اند «وجود» را تعریف کنند، مثلاً گفته‌‏اند: «وجود یعنى ثبوت ذات و موجود یعنى ثابت الذات».
آنچه آنها به نام «تعریف وجود» ذکر کرده‌‏اند شرح لفظ و شرح اسم است؛ یعنى لفظى بجاى لفظى دیگر به کار رفته است. مثل این است که در مقام تعریف «ماکیان» بگوییم: «مرغ خانگى». بدیهى است که ما ماهیت آن حیوان را تعریف نکرده‌‏ایم، فقط با استفاده از آشنایى مخاطب به این‌که لفظ «مرغ خانگى» اسم آن حیوان معهود است لفظ «ماکیان» را تفسیر کرده‌‏ایم. بسیار تفاوت است میان تفسیر لفظ و تعریف معنا.
در منطق ثابت شده است که تعریف واقعى دو نوع است: «حد» و «رسم».
تعریف «حدّى» عبارت است از تحلیل و تجزیه ماهیّت شى‏ء. این‌گونه تعریف در جایى میسّر است که ماهیت شى‏ء، مرکّب باشد از دو جزء؛ و هم در منطق ثابت شده که‏ ترکیبات ماهوى، بر خلاف ترکیبات خارجى، همواره دو جزء است که یکى اعمّ از مفهوم مورد تعریف است و «جنس» نامیده می‌شود و یکى دیگر مساوى با آن است که «فصل» نام دارد. على هذا، اگر مفهومى بسیط باشد قابل تعریف حدى نیست و اگر مفهومى به نحوى باشد که اعم از او قابل تصور نیست باز هم قابل تعریف حدى نیست. از همین جا معلوم می‌شود که چرا مفهوم «وجود» و «موجود» را نمی‌شود تعریف کرد. این مفاهیم، بسیط‌اند و بعلاوه مفهومى اعم از مفهوم وجود و موجود نمی‌توان پیدا کرد که جنس این مفهوم باشد.
اما این‌که مفهوم وجود قابل تعریفی از نوع «رسم» نیز نیست، بدان جهت است که تعریف رسمى یا تعریف به رسم، آن است که شى‏ء به آثار و لوازم شناخته شده‌‏اش شناسانده شود. ممکن است ماهیت چیزى را نشناسیم ولى آثار و لوازمش را بشناسیم. مثلاً ماهیت برق را نمی‌شناسیم ولى لوازم آن را که روشنایى، حرارت و حرکت است می‌شناسیم.
درباره وجود، گذشته از این‌که چیزى که از خود وجود، روشن‌‏تر باشد وجود ندارد که به عنوان یکى از آثار وجود، معرّف وجود واقع شود؛ اساساً فرض وجود معرِّف مستلزم این است که قبلاً با مفهوم «وجود» آشنایى داشته باشیم؛ زیرا وقتى که تعریف می‌کنیم، معرّف را موضوع، و معرِّف را محمول قرار می‌دهیم و حکم می‌کنیم که: «آن این است». اگر با مفهوم «وجود» آشنا نباشیم مفهوم «است» را که به اصطلاح «وجود رابط» است درک نمی‌کنیم. پس قبلاً باید با مفهوم «وجود» آشنا باشیم تا بتوانیم وجود را تعریف کنیم؛ بنابر این تعریف واقعى وجود «دور» است؛ مفهوم ذهنى وجود از شناخته‌‏ترین چیزها است‏.
امّا واقعیت وجود در نهایت پنهانى است‏؛ یعنی حقیقت وجود نه تنها بدیهى نیست، نظرى نیز نیست، زیرا بدیهى و نظرى هر کدام قسمى از مفهوم ذهنى می‌باشند که تحت احاطه علمى در می‌آید با این تفاوت که مفهوم بدیهى مفهوم روشنى است، نیازى به تحلیل و شکافتن و یا معرفى از راه لوازم و آثار ندارد ولى مفهوم نظرى، مفهومى مبهم است و نیازمند به تحلیل و تجزیه و حداقل به معرفى از راه لوازم و آثار است. اما حقیقت وجود اساساً به ذهن منتقل نمی‌شود تا گفته شود که بدیهى است یا نظرى».[1]
 

[1]. ر. ک: مطهری، مرتضی، فقه و حقوق(مجموعه آثار)، ج 5، ص 198 - 200، قم، صدرا، چاپ اول.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا اگر در دهانم خونی ایجاد شود، روزه‌ام باطل می‌شود؟
    27908 خوردن و آشامیدن 1392/04/23
    چنانچه خون دهان عمداً از گلو پایین نرود، روزه باطل نمی‌شود.[1] ولی اگر خون را عمداً فرو دهد، روزه‌اش باطل است و فرقى نمی‌کند که در فرو بردن آن ضرورتی باشد یا خیر. بلى، در صورتی‌که ضرورت ایجاب کند، کفّاره ندارد.
  • دلیل روایی وحدت ولی فقیه چیست؟
    10333 System 1389/01/22
    در پاسخ باید گفت: وحدت ولی فقیه از ادله و روایات اثبات ولایت فقیه، استفاده نمی شود. این روایات تنها به ارائۀ معیارها بسنده می کند و به وحدت و یا تعدد ولی فقیه، اشاره ای ندارد، بلکه هر دو گزینۀ وحدت و تعدد ولی فقیه، می ...
  • لطفا تفسیر آیات ابتدایی سوره انشراح را بیان کنید؟
    612 تفسیر 1403/03/05
    آیات ابتدایی سوره انشراح شامل بیان برکاتی است که شامل حال پیامبر اسلام(ص) شد، و پایان آن نیز توصیه‌هایی به آن‌حضرت است.«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ»؛آیا ما سینه‌ات را گشاده نساختیم؟منظور آیه از «شرح صدر» در این آیه، باز شدن و گستردگى سینه رسول خدا(ص) به نور ...
  • آیا نماز در کربلا مثل نماز در مکه به صورت کامل خوانده می شود؟
    84568 Laws and Jurisprudence 1390/02/19
    در ارتباط با تمام و یا شکسته ­بودن نماز در حرم امام حسین (ع) باید گفت:مسافر مى‏تواند در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر (ص) و مسجد کوفه نمازش را تمام بخواند. ولى اگر بخواهد در جایى که اول جزء این مساجد نبوده و بعد به این مساجد اضافه ...
  • اعلام هفت تن از آیات عظام از طرف جامعه مدرسین به چه معنا است؟
    13937 Laws and Jurisprudence 1388/12/16
    از جمله شرایط مرجع تقلید این است که از نظر علمی از سایر مجتهدان زمان خود، بالاتر باشد و با وجود مجتهد اعلم، نمی­توان از مجتهد غیر اعلم تقلید کرد. و این در صورتی است که فاصله بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم به قدری زیاد باشد که در ...
  • کلمه‌ی قلب در قرآن چند بار و در چه سوره‌هایی آمده، و معانی آن چیست؟
    82043 تفسیر 1391/11/01
    با بررسی تمام مواردی که در قرآن، مفهوم قلب و معانی مشابه آن به کار رفته است، چنین به دست می‌آید که بی‌گمان مفهوم «قلب»، در برخی آیات، در مورد قلب روحانی و معنوی، یعنی «روح و نفس» انسان استعمال شده است. اما در مورد آیات دیگری که گاه ...
  • حشر انسان هایی که خارج از زمین مثلا کره ماه فوت می کنند چگونه است؟
    15859 معاد و قیامت 1390/06/15
    در مورد حشرِ فردی که خارج از زمین بمیرد باید توجه داشت که ارض محشر تفاوتهای عمده ای با تصور ما از زمین دارد بلکه در آغاز قیامت زمین به غیر این زمین تبدیل شده و تغییر و ...
  • آیا دود کردن اسفند برای جلوگیری از چشم زخم، سند دینی دارد؟
    181331 Laws and Jurisprudence 1388/05/03
    برای درک برخی از حقایق و واقعیات، علم و عقل بشری ناتوان است. چشم زخم یکی از این پدیده­ها است که دست کم تا به امروز، عقل و علم بشری نتوانسته آن را اثبات کند هم چنان که دلیلی بر ردٌ و نفی آن ...
  • معنای اطاعت از ولی فقیه چیست؟
    12042 System 1389/06/28
    پاسخ آیت الله هادوی تهرانی به این شرح است:اگر فقیه عادل دارای کفایت، حکمی را با شرایط آن صادر کند، بر همگان حتی سایر فقهای عادل با کفایت و حتی خود شخص این فقیه، عمل به آن حکم لازم است و این امر همان اطاعت از ولی فقیه ...
  • در روایات؛ هنگام سحر و افطار قرائت کدام سوره سفارش شده است؟
    23953 حدیث 1393/04/26
    در روایتی از امام صادق(ع) به خواندن سوره قدر(انا انزلناه فی لیلة القدر) در وقت سحر و افطار سفارش شده است: «مؤمن روزه‌داری نیست که وقت سحر و افطار "انا انزلناه" را بخواند مگر آن‌که در بین آن دو وقت مانند کسی است که در راه خداوند، در ...

پربازدیدترین ها