جستجوی پیشرفته
بازدید
7571
آخرین بروزرسانی: 1395/08/10
خلاصه پرسش
با آن‌که خداوند در سوره توبه از مشرکان بیزاری می‌جوید، چرا به آنها چهار ماه مهلت می‌دهد و آیا این چهار ماه خصوصیتی دارد؟!
پرسش
با سلام؛ چرا خداوند در آیه 2 سوره توبه مهلت چهار ماهه به مشرکان می‌دهد؟ آیا خداوند از چهار ماه منظور خاصی داشته است؟
پاسخ اجمالی
1. در جامعه‌ای که رسول خدا(ص) مردم را به اسلام دعوت می‌کرد، گروه‌‏هاى مختلفى وجود داشتند؛ لذا پیامبر(ص) با هر یک از آنها بر اساس مواضع و عمل‌کردشان رفتار می‌کرد. گروهى با پیامبر(ص) هیچ‌گونه پیمانى نداشتند، و آن‌حضرت در مقابل آنها نیز هیچ‌گونه تعهدى نداشت. گروه‌‏هاى دیگرى در «حدیبیه» و مانند آن، پیمان ترک مخاصمه با رسول خدا امضا کرده بودند، بعضی از این پیمان‌ها داراى مدتی معین، و بعضى نیز بدون مدت بود.
در این میان، برخی از قبایلی که پیمان بسته بودند، یک‌جانبه و بدون هیچ مجوزى پیمانشان را - به دلیل همکارى آشکار با دشمنان اسلام - شکستند، و یا در صدد از میان بردن رسول خدا بر آمدند؛ مانند یهود «بنى نضیر» و «بنى قریظه». اما قسمتى از پیمان‌ها هنوز به قوت خود باقى بود، اعم از پیمان‌هاى مدت‏دار و بدون مدت.
آیه اول سوره توبه به تمام بت‌پرستان اعلام می‌کند، هر گونه پیمانى که با مسلمانان داشته‌‏اند، لغو خواهد شد، و می‌گوید: این اعلام برائت و بیزارى خداوند و پیامبرش از مشرکانى که با آنها عهد بسته‌‏اید، می‌باشد: «بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى الَّذِینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ».
پس از آن براى آنها یک مهلت چهارماهه قائل می‌شود: «فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ»؛ چهار ماه در زمین آزادانه به هر کجا می‌خواهید بروید.[1]
2. در این‌که این چهار ماه که خدا به آنها مهلت داد، چه ماه‌هایى بود، اختلاف نظر وجود دارد:
بر اساس برخی از روایات این مهلت چهار ماهه، همان ماه‌های حرام است: «لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَبَاحَ لِلْمُشْرِکِینَ الْأَشْهُرَ الْحُرُمَ‏ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ إِذْ یَقُولُ- فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُر».[2]
اما بسیاری از مفسران معتقدند این فرصت غیر از چهار ماه معروف بوده است.
مجاهد و محمد بن کعب قرظى؛ برآن‌اند که ابتداى آن روز عید قربان، و انتهاى آن دهم ماه ربیع الثانى بود. این نظر البته مؤید به روایتی از امام صادق(ع) است.[3]
ابن عباس و زهرى گفته‏‌اند؛ از اول ماه شوال تا آخر ماه محرم بوده؛ زیرا این آیات در ماه شوال نازل شده است.
فراء می‌گوید؛ مدت آنها تا آخر ماه محرم بود؛ زیرا در میان آنها کسانى بودند که مدتشان پنجاه روز بود و آنها کسانى بودند که پیمانى از رسول خدا(ص) نداشتند، و خداوند به این‌ وسیله براى آنها (تا آخر محرم) مهلت قرار داد.
حسن و ابن اسحاق معتقدند؛ هر یک از آنها که بیش از چهار ماه با رسول خدا پیمان داشتند، پیمان آنها محدود به چهار ماه شد، و هر کدام کمتر از آن مدت پیمان داشتند، پیمان آنها تا چهار ماه افزایش یافت.
جبائى می‌گوید؛ ابتداى چهار ماه روز بیستم ذى قعده - که روز قربانى آن سال بود- و آخر آن بیستم ماه ربیع الاول بود؛ زیرا حج در آن زمان در ماه ذى قعده انجام می‌شد، و سال بعد که حجة الوداع در آن سال بود، در ماه ذى حجه انجام شد.[4]
3. این مهلت و ضرب الاجل اگر همان چهار ماه حرام باشد، نیاز به دلیل ندارد، اما براساس نظریاتی که غیر آن است، دلیلش ظاهراً براى إتمام حجّت، تثبیت آزادى، مجال تفکّر و بررسى صلاح و فساد بود، تا مشرکان در این چهار ماه به هر کجا که می‌خواهند بروند، و به هر گونه که می‌توانند اندیشه و تدبّر کنند، و با کمال آزادى صلاح و فساد امور خودشان را بررسى کرده و انتخاب نمایند.
به بیان دیگر، این فرصت برای آن بود تا مشرکان فرصت کافی داشته باشند در عاقبت کار خویش تفکر کنند و بین اسلام و نبرد یکی را انتخاب کنند، و این نهایت تسامح و مدارا در برابر جنگ‌طلبان بود تا هیچ عذری نداشته باشند و نگویند مسلمانان به ما فرصت ندادند.[5]
که همه اینها شاید به جهت تناسب با همان ماه‌های حرام باشد.
و متوجّه باشند که آنها با خداى قادر و توانا طرف هستند، و هرگز نمی‌توانند او را عاجز و تابع فکر و اندیشه خود کرده، و از حکم او سرپیچى نمایند.
گفتنی است؛ از طبری نقل شده است که تمام آنها در این مدت تسلیم شدند و کسی به سیاحت نرفت: «و ذکر الطبری: أنهم أسلموا کلهم فى هذه المدة و لم یسح أحد».[6]
این مهلت چهار ماهه با الگوگیری از ماه‌های حرام بوده است؛ یعنی همان‌گونه که خداوند در چهار ماه درگیری و جنگ را حرام کرده، پیامبر(ص) نیز یک فرصت چهار ماهه در اختیار مشرکان در همان سال نهم قرار داده است:
 

[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏7، ص 281- 282، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[2]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 198، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[3]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج ‏2، ص 183، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
[4]. ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏5، ص 5- 6، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[5]. ر. ک: مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، ج ‏10، ص 54، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
[6]. ابن عجیبه احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق، قرشى رسلان، احمد عبدالله، ج ‏2، ص 356، قاهره، حسن عباس زکى، قاهره، 1419ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...