جستجوی پیشرفته
بازدید
7684
آخرین بروزرسانی: 1396/02/17
خلاصه پرسش
معرفت، علم و بصیرتی که در دعای مرزداران صحیفه سجّادیه از آن یاد شده، چه تفاوتی با هم دارند؟
پرسش
سلام علیکم؛ این جمله قسمتی از دعای امام سجّاد(ع) در صحیفه سجّادیه برای اهل ثغور است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ عَرِّفْهُمْ مَا یَجْهَلُونَ، وَ عَلِّمْهُمْ مَا لَا یَعْلَمُونَ، وَ بَصِّرْهُمْ مَا لَا یُبْصِرُونَ». فرق بین این فقرات دعا چیست؟(عّرف و علّم و بصّر) امام با هر کدام چه درخواست جداگانه‌ای دارد؟
پاسخ اجمالی
کتاب صحیفه‌ی سجادیه مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد(ع) است؛ این مجموعه حاوی مطالب و معارف بسیاری در زمینه‌های مختلف است که بیست و هفتمین دعای آن به دعای مرزبانان معروف است؛ امام(ع) در این دعا برای پیروزی و موفقیت کسانی که مشغول حفظ و حراست از مرزهای کشورهای اسلامی هستند، دعا می‌کند. بخشی از این دعا این است: «بار خدایا، درود فرست بر محمد و خاندان او و به مدافعان مرزها، هر چه نمی‌شناسند آنان را بشناسان و هر چه نمی‌دانند به آنها بیاموز و چشمانشان را بر هر چه نمی‌بینند بگشاى».[1]
معنای واژه‌های معرفت، علم و بصیرت، تقریباً نزدیک بهم است؛ بلکه گاهی به صورت مترادف و به معنای دانش و شناخت به کار می‌روند.[2]
اما در تفاوت بین معنای معرفت و علم چنین گفته‌‏اند:
1. معرفت، ادراک جزئى و علم ادراک کلى است.
2. معرفت، در تصورات و علم در تصدیقات به کار می‌رود.
3. معرفت، ادراک جزئى از روى دلیل یا آثار است، ولی علم اختصاص به آن ندارد.
4. معرفت، ادراک دوم از چیزى است که اول آن‌را ادراک کرده باشد و بعد از فراموش کردن مجدداً متذکر شود.
5. معرفت، ادراک بعد از جهل یعنی ادراک مسبوق به عدم را گویند.
به همین جهت در مورد خداوند باید گفت؛ خداوند به موجودات علم دارد؛ اما نمی‌توان گفت خداوند به موجودات معرفت دارد. هم‌چنین می‌توان گفت به خدا معرفت داریم، اما نمی‌توان گفت به او علم داریم؛ زیرا شرط علم این است که به احوال معلوم احاطه کامل داشته باشد.[3]
«بصیرت» به معناى دانایى، هوشیارى و به معناى بذل توجه و دقت در مورد چیزی است.[4]
البته در عرفان، بصیرت به عنوان اصطلاحی خاص مطرح است؛ و به معنای نیرویی است در قلب‌‌های نورانی که با آن نیرو شخص حقایق و باطن اشیا را می‌یابد و می‌بیند.[5]
 از این‌رو احتمال دارد این سه جمله به یک معنا باشند، ولی به جهت اهمیت دانش و آگاهی، و نقش مهم آن در حفظ مرزها این موضوع با تعبیرات مختلف بیان شده است. چنان‌که این احتمال نیز داده می‌شود که این سه جمله دارای معنای مختلف باشند؛ زیرا حفظ مرزها نیاز به انواع دانش‌ها دارد؛ از این‌رو تعبیرات مختلف امام(ع) هر کدام اشاره به نوع خاصی از دانش دارد؛[6] مانند این‌که یک مرزبان باید نسبت به جغرافیای محیط خود اطلاعات کافی داشته باشد؛ یعنی از امور جزئی نیز مطلع باشد؛ به همین جهت است که امام(ع) فرمود: «عَرِّفْهُمْ مَا یَجْهَلُونَ». چنان‌که مرزبانان باید از برنامه  و طرح‌‌های دشمنان، یعنی امور کلی شناخت کافی داشته باشند؛ لذا امام فرمود: «عَلِّمْهُمْ مَا لَا یَعْلَمُونَ». هم‌چنین حفظ مرزها متوقف بر هوشیاری و بذل توجه و دقت است، به این جهت امام(ع) فرمود: «بَصِّرْهُمْ مَا لَا یُبْصِرُونَ».
شاید به همین جهت برخی این جملات را این‌گونه ترجمه کرده‌اند: «بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و آنچه (از رموز و اسرار جنگ) به آن نادانند به ایشان بشناسان، و آنچه (چگونگى رفتار و دشمنان را که) نمی‌دانند به آنها بیاموز، و به آنچه (مکر و فریب دشمنان که) نمی‌بینند بیناشان فرما».[7]

[1]. على بن الحسین(ع)، امام چهارم، الصحیفة السجادیة، ص 126، قم، دفتر نشر الهادى، چاپ اول، 1376ش؛ صحیفة سجادیة، ترجمه، آیتى، ص177، تهران، سروش، چاپ دوم، 1375ش.
[2]. ر. ک: معین، محمد، فرهنگ معین؛ عمید، حسن، فرهنگ عمید، ماده علم، معرفت و بصیرت.
[3]. ر. ک: سجادى، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 3، ص 1846، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1373ش؛ جمیل صلیبا، ترجمه، صانعى دره بیدى، منوچهر، فرهنگ فلسفى، ص 599، تهران، حکمت، چاپ اول، 1366ش.
[4]. همان، ص 196.
[5]. فرهنگ معارف اسلامى، ج ‌1، ص 432.
[6]. کبیر مدنى، سید علیخان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین، ج 4، ص 191، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1409ق.
[7]. صحیفة سجادیة، ترجمه و شرح، فیض الإسلام، ص 181، تهران، فقیه، چاپ دوم، 1376ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • منصوب به نزع خافض، معتل، مثال، اجوف، ناقص و لفیف یعنی چه؟
    24757 بیشتر بدانید 1393/07/22
    1. منصوبٌ بِنَزعِ الخافِض یعنی اسمی که نصب داده شده به سبب کنده شدن حرف جر، بنابراین «منصوب به اسقاط حرف جر» با «منصوب بنزع الخافض» فرقی ندارد. مانند قوم در آیه: «وَ اخْتَارَ مُوسىَ‏ قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا.»[1] در این‌جا «قوم» منصوب بنزع الخافض ...
  • تفاوت «تأویل معرفت‌شناسانه» با «تأویل وجودشناسانه» در چیست؟
    5042 معرفت شناسی 1396/09/11
    «معرفت‌‌شناسی» یا «شناخت‌‌شناسی» شاخه‌‌ای از فلسفه است که به چیستی و امکان معرفت(شناخت) و راه‌‌های حصول آن می‌‌پردازد. بنیادی‌ترین سؤال‌های فلسفی، سؤال‌های معرفت‌شناسی هستند. سؤالاتی؛ مانند: شناخت یعنی چه؟ آیا اساساً ما می‌توانیم چیزی را بشناسیم؟ اگر چیزی را می‌شناسیم، از کجا می‌دانیم که آن‌را می‌شناسیم؟ و از ...
  • پیامبرگرامی اسلام چند دختر داشتند؟
    32137 تاريخ بزرگان 1387/04/11
    پژوهشگران در این مسئله با هم اختلاف کردند، از جمله علامه جعفر مرتضی عاملی که در کتابش "الصحیح من السیرة"به این بحث پرداخته است و کتابی مستقل به نام "بنات النبی أم ربائبه" در این زمینه نوشته است که می توانید به آن مراجعه کنید. در هر صورت ایشان معتقد ...
  • اعمال منافى عفت چه حکمی دارد و آیا اگر این اعمال به حد زنا نرسد باز گناهی دارد؟
    32715 تفسیر 1387/04/22
    ارتکاب عمل زنا از نظر قرآن گناه بزرگى است که خداوند در بارۀ آن می‌‏فرماید:" نزدیک زنا نشوید چرا که عمل بسیار زشتى است و راه و روش بدى است."[1] در این بیان کوتاه به سه نکته اشاره شده است: الف- ...
  • فعل تَمَنَّوا چه صیغه‌ای است؟ ماضی، مضارع و امر آن چیست؟
    15480 تفسیر 1393/03/20
    فعل «تَمَنَّوا» از ریشه «م‌ن‌ی» به معنای تقدیر و اندازه‌گیری کردن است. ماده «منی» هنگامی که به باب تفعّل برود به معنای درخواست و آرزوی قلبی نسبت به تحقق یا عدم تحقق چیزی می‌باشد که هنوز در خارج تحقق پیدا نکرده است.[1] این فعل، ...
  • اگر پدری دارای سه همسر بوده و از دو همسر که مرده اند، فرزندانی داشته باشد، تقسیم ارث چگونه است؟
    14925 Laws and Jurisprudence 1389/06/18
    اموال مادر شما بین فرزندان مادرتان و شوهرش تقسیم می شود و برادرانی که از همسر دیگر هستند در این اموال سهمی ندارند. شما می توانید ارث مادر خود را در اختیار گرفته و بین وارثین او تقسیم کنید و می توانید به خاطر احسان و نیکی در حق ...
  • معنای یوم التغابن چیست؟
    36683 تفسیر 1391/03/10
    منظور از «یوم التغابن» که در قرآن کریم آمده، روز قیامت است؛ چون در آن روز براى همه مردم کشف مى ‏شود که در معامله ‏اى که کرده اند، مغبون شده‏اند، آن کس که با خدا معامله نکرده مى ‏فهمد که از معامله نکردن مغبون شده، ...
  • آیا علاوه بر نکوهش زیاده‌روی در خوردن، افراد چاق نیز مورد نکوهش قرار گرفته‌اند؟!
    4357 حدیث 1398/11/01
    در منابع دینی، کم‌خوردنی که موجب ناتوانی جسمی شده و هم‌چنین پرخوری افراطی و بیش از اندازۀ مورد نیاز بدن، مورد نکوهش واقع شده است:[1]امام علی(ع) فرمود: «اگر گرسنگی انسان را بیازارد، ناتوانی، وی را از پای درآورد و اگر پرخوری‏ نماید، پری شکم ...
  • چگونه امکان دارد که دوشیزه باکره(حضرت مریم) حامله شود؟
    85927 تاريخ بزرگان 1391/09/28
    1. در حالت طبیعی و بدون این‌که بحث معجزه یا خارق العاده بودن مطرح باشد باید گفت، وجود پرده بکارت و باکره بودن منافاتی با حامله شدن ندارد. همان‌گونه که پرده بکارت مانع بیرون آمدن خون حیض نمی‌شود همچنین مانع داخل شدن منی و نطفه در رحم ...
  • منظور روایاتی که دانش پژوهان را مانند مجاهدان در راه خدا معرفی می‌کند چیست؟
    8061 حدیث 1392/11/20
    در بخشی از روایات برخی فعالیت‌های فردی و اجتماعی، همسان با جهاد شمرده شده‌اند؛ مانند: 1. امام علی(ع) فرمود: و آن‌کس که به جست‌وجوى روزی حلال برخیزد، مانند مجاهد در راه خدا است.[1] 2. حضرتش در جایی دیگر(ع) می‌فرماید: و آن‌کس که به جست‌وجوى ...

پربازدیدترین ها