1. علم نزد حکما، مطلق ادراک است، و تعریف دقیق فلسفی آن عبارت است از حضور موجود مجرد از ماده نزد موجود مجرد دیگر.[1] بنابر این حقیقت علم همان حضور و انکشاف معلوم نزد عالم است. البته حضور و انکشاف معلوم نزد عالم، مستلزم احاطه‌ی عالم به معلوم است.
2. هر چند بین عالم و معلوم باید تغایر باشد، ولی تغایر اعتباری کافی است؛ از این‌رو در مورد علم به نفس در حقیقت بین عالم و معلوم اتحاد بر قرار است و اختلاف آن دو اعتباری است.[2]
نتیجه این‌که در علم ذات به ذات، عالم و معلوم تغایر ندارند. بنابر این، اگر از آن به احاطه ذات بر ذات یا حضور ذات برای ذات تعبیر شود، نباید چنین گمان کرد که حقیقتاً دو چیز متفاوت وجود دارد و یکی بر دیگری احاطه دارد و یا این‌که یکی نزد دیگری حاضر است.

---