از برخی آیات قرآن کریم و روایات چنین استفاده می‌شود که انسان باید به اندازه توان در راه سعادت و کمال خویش تلاش و کوشش کند. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُم...»؛[1] به اندازه استطاعتى که دارید از خدا پروا کنید.
«لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها»؛[2] خدا وظیفه‌ای برای هیچ فردی مشخص نکرده جز به اندازه توانایی‌اش!
این حقیقتی است مطابق با سنتى که خداوند در بین بندگانش جارى ساخته، و آن سنت این است که از مراحل ایمان، آن مقدار را بر هر یک از بندگان خود تکلیف کرده که در خور فهم او باشد، و از اطاعت آن مقدارى را تکلیف کرده که در خور نیرو و توانایى بنده باشد.[3]
روایتی از علی(ع) وجود دارد که شاید بتوان تا حدی آن‌را مشابه آن چیزی دانست که در پرسش آمده است:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید! آن‌گونه که حق تقوا و پرهیزکارى است، از خدا بپرهیزید! از امام علی(ع) تفسیر این آیه را خواستند، آن‌حضرت فرمود: به خدا سوگند عمل نکرده است به این آیه، مگر خاندان پیامبر(ص)؛ ما به یاد خداییم و او را فراموش نکردیم؛ ما او را شکرگزاریم و او را کافر نشدیم؛ ما او را اطاعت کردیم و معصیت نکردیم. وقتی این آیه نازل شد صحابه گفتند؛ ما را چنین توانی نیست!، پس از آن بود که آیه دیگری نازل شد: «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُم» تا می‌توانید تقوا پیشه کنید...[4]
امام علی(ع) در جایی دیگر خطاب به یکی از یارانش می‌فرماید: آگاه باش که امام شما از تمام دنیایش به دو جامه کهنه، و از خوراکش به دو قرص نان قناعت نموده، بدان که شما توان چنین کاری را ندارید، امّا با پرهیزکارى و تلاش فراوان و پاک‌دامنى و راستى، مرا یارى دهید.‏[5]

---