بر اساس آنچه در آیات مختلف قرآن آمده، تمامی آنچه را که در آسمان‌ها و زمین هستند خداوند را سجده می‌کنند و در حال تسبیح خالق هستی می‌باشند. قرآن کریم در آیه 18 سوره حج پس از آن‌که به این حقیقت اشاره کرده، در مورد انسان‌ها اما می‌فرماید بسیاری از آنها خدای را  سجده می‌کنند و بسیاری هم بر اثر ناسپاسی فرمان عذاب درباره آنان حتمى است: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذاب...».
مراد از «کثرت» در این‌جا به معناى ظاهرى آن نیست، و گرنه با «وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ» همخوان نخواهد بود، بلکه منظور گروهى از مردم است که اهل ایمانند، نیز خداى تعالى را سجده می‌کنند.[1]
بعضی هم گفته‌اند؛ مراد از کثرت در جمله اولى کثرت است فى حد ذاته، نه نسبت به جمیع مردمان؛ لذا منافاتی با آن آیه که می‌فرماید «وَ قَلِیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ»[2] ندارد. اما کثرت دوم اعم است از فى حد ذاته و نسبت به غیر خود از افراد مؤمنان.[3]
به عبارتی این آیه در صدد آن است که بگوید آدمیان سجده‌گزار نیز اندک نیستند.
بنابر این «کثیر» در این‌جا به معنای اسم تفضیل «اکثر» یعنی بیشتر نیست، بلکه به معنای بسیار است. و می‌دانیم که بسیاری از مردم سجده‌گزارند، هرچند درصد بیشتری از آنها این‌گونه نیستند؛ لذا این فراز از آیه با فراز بعدی «وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ» و نیز دیگر آیات منافات ندارد؛ بنابر این جای این سؤال نیست که چگونه بیشتر مردم خدای متعال را سجده می‌کنند و شکرگزارند، و در عین حال بیشترشان اهل عذاب هستند؟!

---