ائمه(ع) همواره با تبیین جایگاه خود و توصیه به اعتدال و میانه‌روی، به طرد عناصر منحرف از میان مسلمانان، به ویژه شیعیان می‌پرداختند. یکی از گروه‌های منحرفی که ائمه(ع) سعی در تبیین اندیشه‌ی نادرست آنان داشتند، غلات بودند.

در همین راستا امام صادق‌(ع) فرمود:

«جوانان‌تان را از غالیان دور نگهدارید تا آنها را گمراه نکنند. غالیان شرورترین خلق خدا هستند. آنها به مقام عظمت پروردگار اهانت می‌کنند و ادعای خدایی برای بندگان خدا می‌کنند. به خدا قسم غلات از یهود، نصاری و مجوس و مشرکان بدترند. سپس فرمود: برگشت غالیان به سوی ما است؛ اما ما آنها را نخواهیم پذیرفت، ولی کسی که درباره‌ی ما کوتاهی کرده به سوی ما برمی‌گردد، ما او را می‌پذیریم.

از امام علت آن‌را پرسیدند؟ امام(ع) فرمود: غالی عادت به ترک نماز، زکات، روزه و حج کرده است و نمی‌تواند هرگز عادت خود را ترک کند و برگشت به بندگی خدا نماید، ولی مقصر وقتی فهمید، عمل می‌کند و اطاعت می‌نماید».[1]

در سند این روایت افراد زیر حضور دارند:

1. حسین بن عبیدالله سعدی به دلیل غلو مورد طعن قرار گرفت و به همین دلیل از قم اخراج شد.[2] برخی وی را به دلیل غلو مورد طعن قرار دادند؛ اما می‌گویند کتاب‌های حدیثی(روایات) وی صحیح است.[3] البته این احتمال نیز وجود دارد که اتهام وارد شده به او صحیح نباشد؛ زیرا فردی که غالی است، چنین روایتی را در نکوهش شدید غلو نقل نمی‌کند.
2. احمد بن محمد بن یحیی عطار: اگرچه توثیق صریحی در مورد احمد بن محمد بن یحیی عطار در کتاب‌های رجالی نشده است و ظاهراً چون صاحب تألیف نبوده، در فهرست شیخ و نجاشی وارد نشده است، ولی می‌توان وی را به چند دلیل ثقه و معتبر دانست.[4]
3. احمد بن محمد بن خالد: شیخ ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد بن عبد الرحمن بن محمد بن علی برقی، از راویان حدیث و از فقهای بزرگ شیعه و از یاران ائمه(ع) به شمار می‌آید[5] و ثقه است.[6]
4. عباس بن معروف شخص ثقه و مورد اعتماد بود.[7]
5. عبدالرحمن بن مسلم که نام وی سعد بود.[8] منابع متقدم بدون ذکر توثیق، وی را از اصحاب امام صادق(ع) به شمار آورده‌اند؛[9] اما منابع متأخر وی را ثقه و مورد اعتماد دانسته‌اند.[10]
6. فضیل بن یسار یکی از اصحاب اجماع و مورد اعتماد است.[11]

بنابراین، این روایت از نظر سند معتبر است؛ علاوه بر آن‌که در کتاب‌های معتبر شیعی ذکر شده است.

صرف نظر از سند، محتوای موجود در این روایت نیز با آموزه‌های دینی پذیرفته شده منطبق است.[12]

[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الامالی،ص 650، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[2]. علامه حلی، حسن بن یوسف‏، رجال العلامة الحلی‏،ص 216، نجف اشرف، دار الذخائر، چاپ دوم، 1411ق.

[3]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 42، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.

[4]. «ثقه بودن احمد بن محمد بن یحیی العطار»، 2128؛ «بررسی سند حدیث رفع»، 31750.

[5]. «بررسی روایت گواهی خضر(ع) بر امامت ائمه(ع) در کتاب محاسن برقی»، 43590.

[6]. رجال العلامة الحلی‏،ص 14.

[7]. همان، ص 118.

[8]. همان، ص 271.

[9]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 237، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق. ص: 237

[10]. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج 2، ص 311، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1418ق.

[11]. «زندگینامه فضیل بن یسار»، 109863.

[12]. «موضع ائمه(ع) برای کشتن غالیان»، 105348؛ «رد عقاید غلات در بیانات امام رضا(ع)»، 109393.