توبه و تصمیم جدی انسان به ترک گناه، حرکت به سوی نجات و خود یک پیروزی بزرگ است که درهای رحمت الاهی را به روی انسان می گشاید. کسی که به این مرحله (توبه) رسیده به پیروزی بزرگی دست یافته است، و باید سعی کند انگیزه خود را برای مبارزه با گناه، قوی تر نماید، و برای همیشه این حالت را در خود حفظ کند. البته باید توجه داشت که هر توبه ای توبه نیست و توبه واقعی دارای شرایط زیر است که باید حتما رعایت شود:

1. فرد گناه کار گناه را از روی جهالت و نادانی انجام داده باشد. قرآن می فرماید توبه تنها براى آنها است که گناهى را از روى جهالت انجام مى‏دهند. [1] منظور از جهالت در این آیه اعم از عدم علم به حرام و گناه بودن عمل و طغیان غرائز و تسلط هوسهاى سرکش و چیره شدن آنها بر نیروى عقل و ایمان است، در این حالت، علم و دانش انسان به گناه گرچه از بین نمى‏رود، اما تحت تأثیر آن غرائز سرکش قرار گرفته و عملا بى اثر مى‏گردد، و هنگامى که علم اثر خود را از دست داد، عملا با جهل و نادانى برابر خواهد بود.

ولى اگر گناه بر اثر چنین جهالتى نباشد، بلکه از روى انکار حکم پروردگار و عناد و دشمنى انجام گیرد، چنین گناهى حکایت از کفر مى‏کند و به همین جهت توبه آن قبول نیست. [2]

2- عدم آگاهی از مرگ (توانایی و فرصت برای گناه داشته باشد) کسی که می داند تا چند لحظه دیگر بیشتر زنده نیست ویا فلج و ناتوان شده و قدرت بر ارتکاب گناه ندارد اگر توبه کند این توبه ارزشی نخواهد داشت. قرآن می فرماید: کسانى که در آستانه مرگ قرار مى‏گیرند و مى‏گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم توبه آنان پذیرفته نخواهد شد". [3]

3- ترک گناه،اگر کسی مشغول گناه است و هنوز گناه را ترک نکرده است توبه او معنی ندارد هر چند قصد داشته باشد که در آینده ترک گناه کرده است و توبه نماید؛ زیرا معلوم نیست که موفق به توبه شود.

4- ندامت، اگر کسی از گناه خود واقعا پشیمان و نادم نباشد در حقیقت توبه نکرده است هر چند گناه را ترک کرده باشد. زیرا در هر لحظه امکان داردکه دو باره مرتکب گناه شود.

5- تصمیم جدی بر ترک گناه و عدم بازگشت در آینده.

6- جبران گناه و لغزش های گذشته.

7- استغفار و طلب آمرزش از خداوند. [4]

اگر کسی واقعاً با رعایت این شرایط توبه کند هرگز نباید از رحمت الاهی مأیوس باشد؛ زیرا هر چه گناه او بزرگ تر باشد باز رحمت الاهی واسع تر است و قطعا خداوند به وعده خود عمل کرده و توبه او را خواهد پذیرفت.

نکته بسیار مهم در این راه، استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی همه مبغوضیت های گناه و عقوبات اخروی و آثار منفی آن را در پیشگاه خداوند از بین می برد، همان طورکه خداوند فرموده است: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است». [5] ، [6]

بنا براین تا جایی که ممکن است گناه خود را مخفی کرده و آن را با هیچ کس جز خدای مهربان در میان نگذارید و از این موضوع حتی با همسرتان چیزی نگوئید و اگر احیاناً از این موضوع باخبر شد، صادقانه واقعیت امر و توبه خود را با او در میان بگذارید.

برای اطلاع بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمائید:

1.  نمایه: توبه از گناه و محبوب خدا شدن، سؤال 3704 (سایت: 3955) .

2. نمایه: اعتراف به گناه، سؤال 2031 (سایت: 2426) .

3.   نمایه: علم به بخشیده شدن گناه، سؤال 8738 (سایت: 8741) .

4. نمایه: راه های پاک شدن از گناه، سؤال 798  (سایت: 860) .