مهمان حبیب خدا است و تا حد امکان باید با او رفتار نیکی داشت.[1] با این وجود اسلام رفتارهای خارج از حد عرفی را که از برخی میهمان‌ها سر می‌زند و میزبان را به زحمت می‌اندازد، نمی‌پذیرد. در این زمینه روایاتی وارد شده است؛ مانند:

1. پیامبر اسلام(ص): پذیرایى از مهمان تا سه روز حق‏ او است، اما پس از سه روز صدقه‌‏اى است که میزبان‏ به مهمان می‌دهد. سپس فرمود: هیچ‌کس از شما در منزل برادر خود آن‌قدر نماند که او را به زحمت اندازد. عرض شد: چگونه او را به زحمت می‌اندازد؟! فرمود: این‌قدر می‌ماند که میزبانش برای تأمین مخارج مهمانی او دچار مشکل می‌شود.[2]

2. پیامبر(ص): «کسی که آنچه برادرش برای پذیرایی او فراهم نموده است را اندک (و دون شأن خود) بپندارد، گنهکار است».[3]

3. حارث اعور نزد امام علی(ع) آمد و گفت: اى امیر مؤمنان، فدایت شوم! می‌خواهم مرا سرافراز کرده و غذایی نزد من میل نمایی. آن‌حضرت(ع) قبول نمود و فرمود: به شرط این‌که براى این میهمانی خودت را به رنج و زحمت نیندازى. حارث تکه نانى برای ایشان آورد و امام از آن می‌خورد. بعد از مدتی حارث گفت: من پول آماده نیز در جیبم دارم و آن‌ پول‌ها را نشان داد و گفت: اگر اجازه فرمائید با آنها چیزى بخرم، امام(ع) فرمود: همین پول‌ها هم در خانه تو بوده است.[4] (یعنی اگر با این پول‌های آماده چیزی بخری، خود را چندان به زحمت نیانداختی و به عبارتی اجازه خرید را به ایشان دادند).

با این وجود برای این‌که از شأن و منزلت مهمان و ارزشمند بودن ضیافت او کاسته نشود، دعای ویژه‌ای برای بیرون راندن او از خانه و یا نیامدنش در روایات توصیه نشده است.

البته هر امر مشروعی را می‌توان از خدا خواست، اگرچه دعای ویژه‌ای در ارتباط با آن وجود نداشته باشد و اگر رفتار مهمان به گونه‌ای باشد که عرفاً آزار دهنده به شمار آید، می‌توان با هر بیانی از خدا خواست که این مشکل پایان یابد.

در ضمن، خود انسان هم در این موارد می‌تواند با رفتار مناسبی که مهمان را آزرده خاطر نکند، زمینه را برای رفتن او فراهم کند، همان‌گونه که در ارتباط با کمک نکردن به فقیران نیز این‌گونه توصیه شده است که اگر مالی برای صدقه یا کمک به گدایی ندارید او را با زبان خوش و برخورد خوب از خود رد کنید.[5]

[1]. «آداب میهمانی رفتن»، 58752؛ «گرامی داشتن مهمان کافر»، 38463؛ «ثواب اطعام نمودن و افطاری دادن»، 45981.

[2]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 149، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

[3]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 2، ص 414، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 72، ص 454، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[5]. «کمک به گداهای خیابانی»، 2347؛ «آداب صدقه دادن»، 81669.