افعال کودکانه معصومان(ع) با مقام عصمت آنان منافات ندارد، و این امر لازمۀ رشد و نمو هر انسانی است. در کتاب‌های اعتقادی به صورت مفصل مقصود از عصمت و محدودۀ آن بیان شده است که خلاصۀ آن چنین است:

عصمت انبیا و اوصیاء(ع) در سه مرحله است:

1. در موضوع پذیرش وحی، یعنى قلب پیامبر باید طورى باشد که در حال نزول وحى خطا نکند و وحى را همان‌طور که وارد است به خود بگیرد، و در پذیرش کم و زیاد ننماید.
2. موضوع تبلیغ و رساندن وحى است؛ یعنى پیامبر همان‌طور که وحى را گرفته باید برساند، در رساندن نباید دچار خطا و اشتباه گردد؛ نباید وحى را فراموش کند یا در رساندن آن کم و زیاد نموده؛ و به صورت غیر واقع آن‌را تبلیغ نماید.
3. موضوع معصیت و گناه است؛ یعنى هرچه مخالف با مقام عبودیّت و بندگی و منافى احترام و موجب هتک مقام مولا است نباید از او سر بزند، چه راجع به گفتار باشد یا راجع به افعال، و به طور کلّى این سه مرحله را می‌توان در یک جمله اختصار نمود و آن وجود امری است از جانب خدا در انسان معصوم که او را از خطا و گناه مصون دارد.

و اما خطا در غیر این سه موضوع، مثل خطا در امور خارجیّه نظیر اشتباهاتی که انسان در حواسّ خود می‌‏کند یا در ادراکات امور اعتباریّه و مانند خطا در امور تکوینیّه از نفع و ضرر و صلاح و فساد از محلّ نزاع و مورد گفت‌وگوى شیعه و سنى خارج است.[1]

با توجه به معنای عصمت، ادرار کردن در کودکی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به مقام آنان ضرری نمی‌رساند؛ زیرا این امور از لوازم رشد و خلقت انسان است، و رسول خدا(ص) از این‌که کودک را به این جهت مورد آزار قرار دهند نهی کرده است. در روایت ادرار کردن امام حسین(ع) چنین آمده است:

امّ فضل می‌گوید: روزى رسول خدا(ص) فرزندش حسین(ع) را که طفلى شیرخوار بود، از من گرفت و در آغوش کشید. کودک روى لباس پیامبر(ص) ادرار کرد. من او را به تندى از پیامبر(ص) گرفتم، به گونه‌‏اى که کودک گریه کرد. پیامبر(ص) فرمود: آرام باش اى امّ فضل! آب، این آلودگى را پاک می‌کند؛ اما چه چیزى این کدورت را از دل حسین(ع) می‌زداید؟![2]

نکته‌ای که در روایت به آن توجه شده، جنبۀ عاطفی و ارزش شخصیت کودک است که صدمه نبیند و ادرار کردن کودک امر طبیعی دانسته شد که با مقداری آب برطرف می‌شود و شاید پیامبر(ص) می‌خواست از این‌راه، عشق و علاقۀ شدید خود به نوادگانش را به مسلمانان ابراز کند.

در مورد نهی امام صادق‌(ع) توسط امام باقر(ع) یا امام سجاد(ع) از پراندن پرستو نیز نهی توبیخی نبوده است.

جمیل بن دراج می‌گوید: از امام صادق(ع) از کشتن یا آزار رساندن پرستو در حرم خدا سؤال کردم؟ حضرت پاسخ داد: آنان را نکشید! من با پدر بزرگم امام سجاد(ع) بودم که ایشان مرا دید که پرندگان را اذیت می‌کنم! به من فرمود: پسرم آنها را نکش و اذیت نکن؛ زیرا آنان به چیزی آسیب نمی‌رسانند.[3]

روایت بیش از این دلالت ندارد که آزار امام صادق(ع) در کودکی، دویدن دنبال پرندگان بود که از این کار منع شده بود.

این روایت و امثال آن در مقام احکام کشتن و آزار رساندن حیوانات غیر موذی در حرم مکه است که فقیهان احکام فقهی را از آن استفاده کرده‌اند.[4]

[1]. ر. ک: حسینی تهرانی، سید محمد حسین، امام شناسی، ج 1، ص 10، مشهد، علامۀ طباطبائی، 1426ق.

[2]. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج 2، ص 557، قم، مؤسسة آل البیت، 1408ق.

[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 6، ص 224، ح 3، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1365ش.

[4]. برای اطلاع بیشتر از معنای عصمت و مسائل مرتبط با آن، ر. ک:

سؤال 258 (سایت: 2088) نمایۀ ضرورت عصمت و راه های تشخیص آن در امام.