جستجوی پیشرفته
بازدید
30425
آخرین بروزرسانی: 1401/09/21
خلاصه پرسش
کتب ضالّه و حکم آن چیست؟
پرسش
منظور از کتب ضالّه چیست و در رابطه با این کتب چه باید کرد؟
پاسخ اجمالی

ضاله از ریشۀ ضلال و ضلالت، به معنای مخالف هدایت‏ است. و در اصطلاح به معنای خلاف حق است از روى یقین، چه در اصول دین اسلام یا مذهب تشیّع یا فروع قطعیّه شیعه باشد و این در صورتی است که حق بودن آن مسائل، مسلّم باشد. بنابر این کتب ضالّه کتاب هایی هستند که محتوای آن از اصول حقه دین و مذهب یا فروع آن منحرف باشد.

اما حفظ و نگه داری آن به اعتبار کسی که آن کتاب برای مطالعه و تحقیق نزد او است، دارای دو حکم است که در ذیل به آن می پردازیم.

الف. کسی که از نظر علم و دانش به حدی رسیده باشد که متون اسلامی را شناخته و از اعتقاد راسخی برخوردار بوده و قدرت تحلیل و نقد و بررسی در او وجود دارد و در جهت نقد یا بررسی و استناد و ... نیاز به آن کتب داشته باشد.

چنین افرادی از نظر حفظ و نگه داری و خواندن آن کتاب ها دارای سه حکم می باشند. گاهی نگه داری و حفظ و خواندن آن جایز و گاهی واجب کفایی و گاهی نیر واجب عینی می باشد.

ب. آن فرد از مایۀ علمی چندانی برخوردار نیست و احتمال تأثیر و انحراف در او وجود دارد.

در این صورت حفظ کتاب های گمراه کننده، حرام و از بین بردن آن در صورتى که فایده مجاز بر نگه داری آنها مترتّب نباشد، واجب است.

پاسخ تفصیلی

ضاله از ریشۀ ضلال و ضلالت، به معنای مخالف هدایت‏ است.[1]

اما در اصطلاح به معنای انحراف از حق است.[2] به سخن دیگر، ضاله خلاف حق است از روى یقین، چه در اصول دین اسلام یا مذهب حق تشیّع یا فروع قطعیّه باشد و این در صورتی است که حق بودن آن مسائل مسلّم باشد. [3]

بنابر این کتب ضاله کتاب هایی هستند که محتوای آن از اصول حقه دین و مذهب یا فروع آن منحرف باشد و در آن دو شرط وجود دارد:

1. آن حقی که محور قرار دارد چه از اصول دین است یا از اصول مذهب و یا از فروع آن، حتماً باید از مسلّمات باشد، اما اگر از اموری باشد که مورد اختلاف است، طبعاً مخالفت با بخشی از آن انحراف محسوب نمی شود.

2. انحراف از آن واضح و روشن باشد؛ به این معنا که با تأویل و تفسیر و برداشت ها آن را مخالف حق و منحرف جلوه ندهیم.

اما حفظ و نگه داری آن به اعتبار کسی که آن کتاب برای مطالعه و تحقیق نزد او است، دارای دو حکم است که در ذیل به آن می پردازیم.

اول. علما و دانشمندانی که از نظر علم و دانش به حدّی رسیده باشند که متون اسلامی را شناخته و از اعتقاد راسخی برخوردار بوده و قدرت تحلیل و نقد و بررسی در آنها وجود دارد و در جهت نقد یا بررسی و استناد و ... نیاز به آن کتب داشته باشد.

چنین افرادی از نظر حفظ و نگه داری و خواندن آن کتاب ها دارای سه حکم می باشند. گاهی نگه داری و حفظ و خواندن آن جایز و گاهی واجب کفایی و گاهی نیر واجب عینی می باشد.

در صورتی که از یک سو حفظ و نگهداری و مطالعۀ آن خطری برای او و اطرافیان او نداشته باشد و از سویی دیگر لزومی برای نقد و پاسخ آن نباشد در این صورت حفظ و نگه داری آن برای چنین افرادی برای آشنایی از محتوای آن جایز است.

امّا اگر دفاع از دین و مذهب حقّه متوقّف بر عده ای باشد که داشتن و مطالعه چنین کتابهایی برای آنان لازم است، واجب عینی است که آنها را در اختیار داشته باشند و در غیر این صورت همواره برای دانشمندان واجب کفایی است. [4]

به سخن دیگر اگر به نحوی باشد که باید به آن پاسخ داده شود، امّا این پاسخ منحصر در او نباشد بلکه او بتواند یکی از پاسخ دهندگان باشد در این صورت واجب کفایی است، اما اگر پاسخ و نقد آن به او منحصر باشد در این صورت بر او واجب عینی است.

دوم. فرد از مایۀ علمی چندانی برخوردار نیست و احتمال تأثیر و انحراف در او وجود دارد.

در این صورت حفظ و نگه داری چنین کتاب هایی حرام است و از بین بردن و محو آنها واجب است، بنابر این در صورتى که فایده مجاز بر حفظ آنها مترتّب نباشد حفظ و نگهداری و مطالعه آنها که ممکن است سبب گمراهی آنها باشد، جائز نیست. و با شکّ در وقوع در گمراهی به سبب حفظ و مطالعه، اظهر مجاز نبودن نگهداری کتب ضلال است، بلکه محو لازم است محو آن لازم بوده و یا باید در اختیار  دانشمند مورد اعتمادی قرار گیرد.[5]

فلذا فقهای شیعه در مورد خرید و فروش چنین کتابی فرمودند: خرید و فروش و نگه دارى کتاب هاى گمراه کننده جایز نیست مگر براى پاسخ گویى و ردّ مطالب آن براى کسى که قدرت علمى این کار را داشته باشد.[6]

و همچنین در باب وصیت گفته شده است: از جملۀ وصیت های حرام؛ مانند وصیّت به ایجاد مراکز فساد، انتشار کتب ضالّه است.[7]

 


[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، ‏لسان العرب، ج ‏11، ص 390، دار صادر، چاپ سوم، بیروت، 1414 ق.‏

[2]. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودى، ص 509، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول، دمشق - بیروت‏، 1412 ق‏.‏

[3]. بهجت، محمد تقى‏، جامع المسائل، ج ‏2، ص 399 و 400، چاپ اول، قم- ایران‏.

[4]. همان.

[5]. همان.

[6]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 1005، س 1325 و أجوبة الاستفتاءات (بالفارسیة)، ص 294.

[7]. قرائتى، محسن‏، تفسیر نور، ج ‏1، ص 280، مرکز فرهنگى درس هایى از قرآن، چاپ یازدهم، ‏تهران، 1383 ش‏.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • در عرفان، شوق و اشتیاق به چه معنا است و درجاتش چیست؟
    4513 خلسه 1400/11/17
    «اشْتِیاق»‏ اصطلاحی عرفانى از ماده‌ی «شوق»، عبارت است از مجذوب شدن محب به محبوب در حال وصال، براى نیل به لذات مدام.[1]برخی میل مفرط را اشتیاق معنا کرده‌اند و می‌گویند؛ یکى از مقدمات عامه فعل، شوق مؤکّد است که به دنبال آن جزم و ...
  • چرا تعدد قدما باطل است؟
    13156 علیت و معلولیت 1391/07/27
    قدیم ذاتی و قدیم بالحق، صفتی از صفات اختصاصی ذات واجب تعالی است؛ از این رو ادله­ای که برای نفی تکثر و تعدد از واجب الوجود ذکر می‌شود، برای نفی تعدد نسبت به قدیم نیز ثابت است. به عبارت دیگر، تصور قدیم‌های متعدد همانند تصور شرکای متعدد ...
  • حقیقت وحی چیست؟ آیا بین وحی نازل شده بر حضرت محمد و وحی نازل شده بر پیامبران دیگر فرقی هست؟
    64248 علوم قرآنی 1388/03/09
    وحی در لغت به معنای القای پیام برای دیگری است و در اصطلاح عبارت از سخن الاهی است که خداوند آن را به وسیله پیامبر خود برای هدایت بشر می فرستد و مشخصه بارز رسالت و نبوت است.وحی بر رسول اکرم گاه مستقیم و گاه غیر مستقیم و به ...
  • حکم ترکیب اسامی مذهبی عربی با فارسی چیست؟
    19997 تاريخ کلام 1390/11/27
    ترکیب اسم های عربی – فارسی، اعم از پیشوند یا پسوند فارسی و یا ترکیب دو اسم مستقل فارسی و عربی، از گذشته های دور در میان مردم ما رواج داشته، به ویژه ترکیب با اسامی ائمه (ع)، و این به جهت ارادتی است که شیعه به اهل بیت ...
  • چرا این اصل فلسفی که «هر حادثی محدثی دارد» - و نیز هر اصل فلسفی دیگر - را برگرفته از دانشی تجربی و خطاپذیر ندانیم؟!
    5147 علیت و معلولیت 1398/09/06
     حادث یعنی موجودی که زمانی نبوده و الآن موجود است؛ بنابراین – بدون آن‌که نیاز به تجربه باشد - عقل حکم می‌کند که چنین موجودی خود بخود ایجاد نشده و نیاز به وجودآورنده دارد.[1]فلسفه هر چند از تجربیات استفاده می‌کند، ولی ابزار اصلی فلسفه، ...
  • «تفسیر تخصصی قرآن» به چه معنا است؟
    7097 علوم قرآنی 1394/05/27
    «تفسیر» در اصطلاح علوم قرآنی؛ یعنی روشن کردن مفاهیم و معانى آیات قرآن.[1] برخی اندیشمندان رشته‌های مختلف علوم اسلامی از منظر و دیدگاه رشته تخصصی خود به تفسیر قرآن کریم پرداخته‌ا‌ند که به چنین تفاسیری، تفسیر تخصصی قرآن گفته می‌شود؛ مثلاً: 1. ادیبان از ...
  • در چه صورت غسل جنابت بر انسان واجب می شود؟
    406675 Laws and Jurisprudence 1386/11/08
    سبب جنابت انسان دو چیز است:اول: جماع (نزدیکی) در صورتی که آلت تناسلی مرد به اندازه ختنه‏گاه یا بیشتر داخل شود، در زن باشد یا در مرد در قُبُل باشد یا در دُبُر، بالغ باشند یا نابالغ، حتی اگر منى بیرون نیاید .[1]
  • اگر طنزها و لطیفه‌های مرتبط با قومیتها را به فردی کافر از همان قوم نسبت دهیم، آیا نقل آن جایز می‌شود؟
    5866 غیبت، توهین و تجسس 1396/04/10
    اگر این‌گونه لطیفه‌ها موجب توهین، تمسخر یا آزار گروه یا قومیت خاصی باشد، گفتن آن جایز نیست و انتساب آن به کفار، موجب جواز آن نخواهد بود. در غیر این صورت اشکالی ندارد. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1]
  • آیا شیطان فرزندان و یارانی دارد که برای وسوسه انسان‌ها او را یاری کنند؟
    19789 بیشتر بدانید 1398/10/21
    می‌دانیم که «شیطان»، معناى وسیعى دارد و به هر موجود سرکش، طغیان‌گر و موذى شیطان گفته می‌شود.[1]از آیات و روایات استفاده می‌شود که ابلیس دارای فرزندان و یارانی است که کارشان وسوسه انسان‌ها و گمراه کردن آنها است. در قرآن کریم می‌خوانیم:«این‌چنین ...
  • ترجمه و تفسیر دعای «الهی عظم البلاء» چیست؟
    87236 درایه الحدیث 1392/10/24
    این دعا از سه بخش تشکیل شده است: در بخش اول به آزمایش بزرگی که مردم در زمان غیبت به آن مبتلا گشتند اشاره شده است. در بخش دوم بعد از درود بر پیامبر و اهل بیت عصمت و طهارت، به لزوم فرمان‌برداری مؤمنان از آن بزرگواران به ...

پربازدیدترین ها