با این که در این سایت، نظر شیعه را راجع به صحابه بارها تبیین کردیم در سؤال فوق الذکر نکاتی وجود دارد که لازم است، باری دیگر بدان نظری افکنده شود و دقتی در آن صورت گیرد:

1. ادعا شده است که شیعه شأن صحابه را کوچک می شمارد در حالی که این تهمتی بیش نیست؛ زیرا شیعه به پیروی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) اکثر صحابه را بزرگ و محترم می شمارد.

خوب است به عنوان نمونه به سخنی از امیرمؤمنان اکتفا کنیم، ایشان می فرمایند: من هنگامى که از اصحاب محمد صلى اللَّه علیه و اله یاد مى‏کنم یک نفر را که به آنها شباهت داشته باشد مشاهده نمى‏کنم، آنها هنگام صبح غبار آلود و زرد چهره و در اثر شب‏زنده‏دارى و عبادت داراى رنگهاى زردى بودند. آنها شب را به سجده و قیام گذرانیده، گاهى چهره‏ها و زمانى گونه‏ها را بر خاک گذاشته بودند، آنها هنگامى که به یاد معاد و روز قیامت مى‏افتادند مانند آتش سرخ مى‏شدند، پیشانى آنان مانند زانوى بزها پینه بسته بود زیرا آنها بسیار سجده مى‏کردند، هنگامى که نام خداوند برده مى‏شد از دیدگان آنها اشک جارى مى‏شد و مانند درخت در مقابل باد حرکت مى‏کردند، آنها از عتاب خدا ترس داشتند و به ثواب امیدوار بودند [1] .

2. اما آنچه نسبت به آیات قرآن بیان شد باید گفته شود:

خداى متعال در قرآن مى‏فرماید:

الف. «وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلى‏ عَذابٍ عَظِیمٍ‏» [2] آیا این آیه قرآن گواه بر این نیست که منافقینی از اصحاب حتی بعد از یکی دو سال صدر اسلام، بودند که بعضی از آنان شناخته شده نبودند؟!

ب. وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللَّهُ الشَّاکِرِینَ‏ [3]

ج. وَ یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْکُمْ وَ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لکِنَّهُمْ قَوْمٌ یَفْرَقُونَ‏ [4]

د.  لَقَدْ کانُوا عاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لا یُوَلُّونَ الْأَدْبارَ وَ کانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُلًا [5]

ه. عَفَا اللَّهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْکاذِبِینَ‏ [6]

و.  لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَرِیقٌ مِنْهُمْ یَخْشَوْنَ النَّاسَ کَخَشْیَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْیَةً وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلى‏ أَجَلٍ قَرِیبٍ [7]

ز. کَما أَخْرَجَکَ رَبُّکَ مِنْ بَیْتِکَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ لَکارِهُونَ یُجادِلُونَکَ فِی الْحَقِّ بَعْدَ ما تَبَیَّنَ کَأَنَّما یُساقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَ هُمْ یَنْظُرُونَ وَ إِذْ یَعِدُکُمُ اللَّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتَیْنِ أَنَّها لَکُمْ وَ تَوَدُّونَ أَنَّ غَیْرَ ذاتِ الشَّوْکَةِ تَکُونُ لَکُمْ وَ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ یَقْطَعَ دابِرَ الْکافِرِینَ لِیُحِقَّ الْحَقَّ وَ یُبْطِلَ الْباطِلَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُجْرِمُونَ‏ [8] پس گروهی از مؤمنین کراهت داشتند از این که پیامبر را در جنگ همراهی کنند.

ح. وَ یَسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ النَّبِیَّ یَقُولُونَ إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِیَ بِعَوْرَةٍ إِنْ یُرِیدُونَ إِلَّا فِراراً [9]

ط. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ما لَکُمْ إِذا قِیلَ لَکُمُ انْفِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِیلٌ‏ [10] و این در حالی است که خطاب در این جا با "یا ایها الذین آمنوا" است و این را می دانیم که خداوند باریتعالی کسانی که در کوچ کردن به سوی جهاد سستی به خرج می دادند (متثاقلین از نفر به جهاد در حرِّ و گرما) را به گفتار خودش این گونه تهدید فرموده است که: قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ کانُوا یَفْقَهُونَ‏ [11]

ی. وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَ لکِنْ کَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِیلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقاعِدِینَ لَوْ خَرَجُوا فِیکُمْ ما زادُوکُمْ إِلَّا خَبالًا وَ لَأَوْضَعُوا خِلالَکُمْ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَةَ وَ فِیکُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ‏ [12] .

شکی نیست که اولا و بالذات این آیات متوجه اصحاب و صحابه پیامبر (ص) بوده است و آیا با این آیات می توان جمیع اصحاب را عادل انگاشت و گفت کسی که پیامبر (ص) را برای لحظه ای دیده باشد او عادل است. حقیقت این است که عده ای برای اینکه ظلم و تجاوز اموی ها را توجیه نمایند به این نظریه ها روی آوردند. و از این روست که ما می گوییم اگر به آیات قرآن مراجعه کنیم در می یابیم که اصحاب از درجات گوناگونی برخوردار بودند و نمی توانیم به عدالت جمیع صحابه حکم دهیم؛ زیرا این آیات صراحت دارند که در بین اصحاب کذابین، منافقین، عصاة ، مجادلین با رسول اللّه (ص) در امر قتال، متثاقلین از قتال، منکرین بر آن حضرت (ص)، کارهین از خروج با آن حضرت، ...، وجود داشته اند [13] .

و همانگونه که مشاهده گردید در بعضی از این آیات خطاب، با یا ایها الذین آمنوا است یعنی این خطابات تند متوجه مؤمنین است.

و همچنین معلوم گردید که طبق این آیات حصر صحابه رسول خدا (ص) به عادل و منافق نمی تواند درست باشد؛ یعنی اینگونه نیست که اگر یک صحابی را عادل ندانستیم حتما او را منافق بدانیم، بلکه می تواند جزو گناهکار باشد و بدیهی که با صرف گناه کسی در زمره منافق اصطلاحی قرار نمی گیرد.

3. ادعا شده است که در یکی دو سال صدر اسلام نفاق از بین رفته و صحابی منافق از غیر آن شناسایی شده اند در حالی که اولا: نفاق چیزی نیست که از بین رفتنی باشد و می تواند تا قیام قیامت وجود داشته باشد و ثانیا: مگر نه این است که رسول خدا در اواخر عمرشان بارها از آنانی که در کنارش بوده اند، ترسیده اند. در متون اهل سنت این روایت نقل شده است که آنگاه که آیه "بلغ ما أنزل إلیک من ربک" نازل گردید رسول اکرم (ص) فرمود: «أی رب جز این نیست که من تنها هستم، چگونه کنم؟، اجتماع خواهند کرد بر من مردم» سپس آیه "وإن لم تفعل فما بلغت رسالته" نازل شد . [14]

یقینا این خوف و ترس، خوف از کفار نبوده است؛ زیرا در روز غدیر که در سال دهم هجرت اتفاق افتاد، کفاری نبود که پیامبر (ص) مامور به تبلیغ حکم الهی به ایشان باشد. و اگر صحابه با اخلاص حضرت بسیار بوده پس چرا آن حضرت ‏فرموده است: «انما أنا واحد، کیف اصنع یجتمع علی الناس»؟ [15]

4. در قرآن آیاتی وجود دارد همانند این آیه که "وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللَّهُ الشَّاکِرِینَ‏" [16] و همانطوری که بیان شد این آیات به صورت واضح عدالت را از جمیع صحابه نفی می کند و احتمال ارتداد بعضی را اثبات می نماید [17]

5. سؤال کننده از تاریخ غافل بوده است؛ زیرا تاریخ می گوید در بین صحابه بودند افرادی که دیگران را کشته اند یا زنا کرده اند مانند ولید و مغیره [18] یا از قاسطین و ناکثین و مارقین بودند.

و دقیقا بر همین اساس است که، شافعی می گوید: شهادت چهار تن پذیرفته نیست این چهار تن عبارتند از معاویة و عمرو بن العاص و المغیرة و زیاد. [19]

شاهد دیگر گفتار ما این است که عده ای از خود اصحاب، عده ای دیگر را عادل نمی دانستند و حتی گاها پیش می آمد که به همدیگر نسبت نفاق می داده اند. ^[20]