«میثم بن یحیی» که به «میثم تمار» و یا خرمافروش شهرت داشت، از بزرگان شیعه و از افرادی بود که در راه مکتب خود و محبت امام علی(ع) در اواخر سال 60 هجری و تقریبا همزمان با حادثه عاشورا به شهادت رسید. او برده زنی از قبیلۀ بنی‌اسد بود که حضرت علی(ع) او را خرید و آزاد کرد و سپس یکی از یاران مخلص حضرتشان و بعد از ایشان از اصحاب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) شد.

خاندان میثم نیز از بزرگان شیعه شدند، به طوری که ابن نديم، فهرست‏‌نگار و كتاب‌‏شناس معروف، على بن اسماعيل بن ميثم تمّار را نخستين كسى مى‏‌داند كه در مسئله امامت، رساله‏‌اى نوشت و نام دو تک‌‏نگاره از وى را به نام‌‌هاى الامامة و الاستحقاق نيز به ميان مى‌‏آورد.

برده بودن میثم نشانگر اصالت غیر عربی او بوده و بعید نیست که نژادش ایرانی باشد.

امام علی(ع) آن‌گاه که میثم را خریده و آزاد کرد از نام او پرسید، گفت: نام من سالم است. حضرت به او فرمود: از رسول خدا(ص) به یاد دارم که فرمود: نام قبلی تو که در عجم داشتی، میثم بود؟ گفت: همین طور است و خدا و رسولش و شما ای امیرمؤمنان راست می‌‌گویید. امام فرمودند: به همان اسم قبلی بازگرد! پس دوباره نامش میثم شد. امام علی(ع) آیندۀ میثم را از سال‌‌ها قبل به او گوشزد کرده بود و به او فرمود: همانا تو پس از من گرفتار شده و به دار آويخته خواهی شد و چون سومين روز (به دار كشيدنت) شود از سوراخ‌‌هاى بينى و دهانت خون جاری شود كه ريشت را رنگين نمايد، پس چشم به راه آن رنگين شدن باش! و به همین ترتیب، او توسط ابن زیاد در شهر کوفه به دار کشیده شده و در همین شهر مدفون شد.