Kulibainisha suala hili la Kihistoria, kunahitajia mazingatio maalumu yafuatayo:

1. Kama tulivyofafanua hapo mwazo kuwa: kuaminika na kukubalika kwa kitabu fulani cha Historia au Riwaya, huwa hakumaanishi kuwa kila kilichomo ndani ya kitabu hicho ni sahihi na chenye kukubalika. Kitabu Taarikhut-Tabariy nacho kiko katika hali hiyo hiyo. Kitabu hichi ni miongoni mwa vitabu vyenye kutegemewa, nacho ni miongoni mwa vitabu vya madhehebu ya Sunni, na kitabu hichi ndicho kilicho nukuu ile habari ya kushiriki kwa Imamu Hasan na Husein (a.s) katika vita dhidi ya Iran vilivyo andaliwa na khalifa wa pili. Lakini suala hili halikunukuliwa na kitabu hata kimoja chenye kuaminika miongoni mwa vitabu vya madhehebu ya Shia. Kuto nukuliwa kwa kisa hicho ndani ya vitabu vya madhehebu ya Shia, kunaashiria ile hali ya wanazuoni wa Kishia kuto kubaliana na kisa hicho.
2. Kuna baadhi ya wapokezi wa Riwaya kama vile: Yahya bin Muin, Yahya bin Dhurais na …, ambao hawakubaliani na mpokezi wa Riwaya hiyo. Yahya bin Muin kuhusiana na mpokezi huyu anasema: mpokezi huyu ni muundaji wa Hadithi na mzushi. Yahya bin Dhurais kuhusiana naye amesema: huyu ni muongo na ni mwenye kujitungia Hadithi mwenyewe tu, na Ali bin Hasan Hasanjaaniy amesema: mimi nilimuuliza Aba Jaa’far Jammaal (Muhammad bin Mehraan) kuhusiana na uhakika wa Ali bin Mujahid, yeye akaniambia kuwa: Ali bin Mujahid ni muongo.[أ‌] Kwa msingi basi gani sisi tuweze kukubaliana na Riwaya ya mtu kama huyu ambaye wapokezi mbali mbali ni wenye kumkanusha?!
3. Na hata kama suala hili litakuwa ni lenye ukweli ndani yake, hilo halitaweza kuleta madhara yoyote yale yatakayomtia dosari Hasani na Husein (a.s), kwani suala hilo linahitajia kuzingatiwa na kuangaliwa katika mitazamo ifuatayo:

• Ingawaje Imamu Hasan na Husein walikuwa ni watoto wa Imamu Ali (a.s), ambaye Yeye (a.s) alikuwa ni mtu wa mwanzo asiyekubaliana na utawala wa zama za makhalifa watatu, kwani kwa mtazamo wake (a.s) ni kwamba: tawala za makhalifa hao hazikuwa ni tawala halali, lakini mtazamo wake huo haukumfanya Yeye na wanawe (a.s) pamoja na wafuasi wao kukaa nje ya jamii yao, au pia kuto kuwa na hali ya uzalendo juu ya taifa lao, bali wao walionekana kuishi na wengine ndani ya jamii yao kama vile wengine walivyokuwa wakiishi. Na hakuna tatizo la wao kuonekana kushiriki ndani ya vita kama hivyo, kwani dunia nzima watu wanaelewa kuwa: mtu asiyekubaliana na utawala wa taifa lake, hawezi kulifanya jambo hilo kuwa ndio kisingizio cha kuto fuata sheria za taifa hilo, au pia kutoshirikiana na wenziwe katika masuala ya kizalendo ya taifa lake kwa kupitia kisingizio hicho.
• Pia kama suala hilo litakuwa ni la kweli, kushiriki kwa Imamu Hasan na Husein (a.s) katika vita hivyo, si jambo la kutisha, kwani wao si wabadhirifu, bali wao ni pozo litakalowapunuga nguvu au kuwazuia wale wabadhirifu kuto wadhulumu watu kiholela, au kuleta mauaji katika uvamizi wao pasi na misingi madhubuti ya sheria za kivita. Na hilo sio geni, kwani hata katika zama zetu za leo, kila kundi la kivita huwa lina watu maalumu wa kushughulikia haki za wanaadamu, nao huwa ni watu maalumu waliopata mafunzo ya kistaarabu yenye madhumuni ya kuwavuta watu kibusara na kuwafanfa wakubaliane na fikra zao zenye malengo ya kuleta mabadiliko maalumu yaliokusudiwa katika uvamizi wao au kuyatetea madai ya uvamizi huo. Ingawaje Imamu Ali (a.s), alikuwa ni mpinzani wa utawala wa zama zile, lakini yeye hakufunga mikono na kuacha jamii ivurugike, bali alikuwa akichukua juhudi tofauti kwa ajili ya kulizimua joto la maharibiko ya kijamii pale joto hilo lilipokuwa likihatarisha maisha na maendeleo ya wanajamii. Na moja linaloweza kuhesabiwa kuwa ni miongoni mwa harakati hizo, ni kule Yeye (a.s) kuwatuma wanawe wawili (Hasan na Husein) (a.s) katika vita hivyo kwa nia ya kuleta uadilifu ndani ya uvamizi huo.
• Ingawaje kuna Riwaya yenye kuonesha kuwa Wao (a.s) walishiriki katika vita hivyo, lakini hakuna Riwaya hata moja yenye kudai kuwa Wao (a.s) walikuwa ni miongoni mwa wabadhirifu au wauwaji ndani ya vita hivyo. Kwa hiyo hakuna jambo la kutisha litakaloweza kutufanya sisi kuwatia mashakani Hasan na Husein (a.s), na hata ndani ya kitabu Taarikhut-Tabariy, Wao (a.s) hawakutajwa kuwa ni miongoni mwa wauwaji walioshiriki ndani ya dhulma fulani iliofanyika ndani ya uvamizi huo.

Huu ndio mwisho wa uhakiki juu ya suala hili, na hii ndiyo natija tulioweza kuifikia ndani ya uhakiki wetu huu.