جستجوی پیشرفته
بازدید
52672
آخرین بروزرسانی: 1394/06/27
خلاصه پرسش
پاداش استغفار و طلب توبه - به ویژه پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده - چیست؟
پرسش
ثواب گفتن «استغفر الله ربی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز چه ثواب و اثراتی دارد؟ احادیث در این مورد را بیان کنید.
پاسخ اجمالی
بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی؛ برای گفتن «استغفر الله ربّی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز؛ به طور ویژه ثواب خاصی نیافتیم، بلکه در روایات تنها به گفتن استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده هر نماز سفارش شده است. فقها نیز با توجه به همین روایات قائل به استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده شده‌اند. در روایات چنین آمده است:
الف. استحباب استغفار میان دو سجده[1]
1. روزى امام صادق(ع) به حَمّاد بن عیسى فرمود: «اى حمّاد! آیا می‌توانى خوب نماز بخوانى؟» به امام عرض کردم: اى سرور من! "کتاب حریز"[2] را که درباره نماز است در حافظه دارم. آن‌حضرت فرمود: «عیبى ندارد، اى حماد! برخیز و نماز بخوان». حماد می‌گوید: در برابر حضرت صادق(ع) بپاخاستم و رو به قبله نماز را شروع کردم، به رکوع رفتم و سجده کردم. آن‌گاه امام فرمود: «اى حماد! نیکو نماز نمی‌خوانى! ...». حماد می‌گوید: در خود احساس خوارى کردم و به امام گفتم: فدایت شوم، نماز را به من بیاموز. پس امام برخاست، رو به قبله ایستاد و ...» [و امام(ع) اجزای نماز را بجا آورد تا این‌که رسید به سجده]، سپس امام سر از سجده برداشت و چون درست به حالت نشسته درآمد تکبیر گفت. آن‌گاه بر ران چپ نشست و روى پاى راست را بر کف پاى چپ‏ قرار داد و فرمود: «أستَغفرُ اللهَ ربّى و أتوب إلیه» (یعنی از پروردگارم خدا آمرزش می‌طلبم و به درگاهش، توبه می‌کنم). سپس در حال نشسته تکبیر گفت و سجده دوم را به‌جاى آورد...».[3] 
2. امام صادق(ع) می‌فرماید: «هرگاه سرت را [از سجده‏] برداشتى، میان دو سجده بگو: «اللّهمَ‏ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أجِرْنِی وَ ادْفَعْ عَنِّی إِنِّی‏ لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»؛[4] بار خدایا! مرا بیامرز، و بر من، رحم آور و پناهم ده و از من، حمایت کن که من به هر خیرى بر من بفرستى، نیازمندم. بزرگ و خجسته است خدایى که پروردگارِ جهانیان است.
ب. استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه[5]
عبید بن زُراره می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره دو رکعت آخر نماز ظهر پرسیدم. فرمود: «خدا را تسبیح و ستایش می‌گویى و از گناهانت، آمرزش می‌خواهى...».[6]
ج. ثواب استغفار به طور کلی
هرچند درباره استغفار بعد از تسبیحات اربعه در نماز ثواب خاصی ذکر نشده است، اما می‌توان گفت که ثواب کلی استغفار (آمرزش‌خواهى) شامل کسی که در نماز استغفار کند، هم بشود؛ چرا که از منظر قرآن و احادیث؛ استغفار، افزون بر پاک‌سازى گناهان، شیطان را از انسان دور می‌کند، دل را جلا می‌دهد، نور علم را در دل جلوه‌گر می‌سازد، غم و اندوه را از دل می‌برد، به رزق وسعت می‌بخشد و در یک جمله، از انواع آفات مادّى و معنوى پیشگیرى می‌نماید و انواع برکات دنیوى و اخروى را براى انسان به ارمغان می‌آورد؛ از این‌رو گفتن و تکرار این ذکر با حضور قلب در هر فرصتى که پیش آید، بویژه لحظات حسّاس و پُربرکت؛ مانند: سحرها، در نماز، ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان، توصیه شده است.
در این‌جا برای نمونه؛ به ذکر چند روایت درباره ثواب استغفار بسنده می‌شود:
1. رسول خدا(ص): «هر کسی پیوسته استغفار نماید، خداوند براى او در هر تنگنایى، راهى براى بیرون آمدن، و در هر اندوهى، گشایشى قرار می‌دهد و از آن‌جا که او نمی‌پندارد، روزی‌اش می‌دهد».[7]
2. امام على(ع): «خداوند سبحان، استغفار را مایه فراوانىِ روزى و رحمت مردم قرار داده و فرموده است: "از پروردگارتان آمرزش بخواهید؛ همانا او بسیار آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند، و برایتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد."[8] پس، رحمت خدا بر کسى که به توبه‌اش روى آورد و از خطایش پوزش طلبد و به استقبال مرگش رود!».[9]
3. امام باقر(ع): «هر کس بعد از هر نماز واجب و پیش از آن‌که پاهایش را بگشاید [و دنبال کار دیگرى برود]، سه بار بگوید: "أستَغفِرُ اللهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ، ذُو الجَلالِ وَ الإِکرامِ و أتوبُ إلَیهِ" (از خداى یگانه زنده بر پا دارنده با جلال و شُکوه و گرامى، آمرزش می‌خواهم و به سوى او باز می‌گردم)، خداوند عزّ و جلّ گناهانش را می‌آمرزد، حتّى اگر مانند کف دریا [فراوان‏] باشد».[10]
 

[1]. ر. ک: محقق داماد، محمد، کتاب الصلاة، ج ‏4، ص 106، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چاپ دوم؛  حکیم، محسن‏، مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 394، قم، مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول.
[2]. علمای رجال اشاره کرده‌اند که حریز بن عبدالله سجستانی چندین کتاب داشته است و اغلب روایات وی، راجع به نماز بوده که تقریباً تمام متن اثر مشهور حریز، کتاب الصلاة، در باب الصلاةِ کتب اربعه شیعه باقیمانده است. ر. ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 144 – 145، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 311 – 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. کافی، ج ‏3، ص 321.
[5]. ر. ک: خویى، ابو القاسم‏، شرح العروة الوثقى، ج ‏14، ص 451، قم، شرکت التوحید نشر، چاپ اول؛ مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 258 – 259.
[6]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج ‏2، ص 98، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 86، قم، مدرسه امام مهدی (عج)، چاپ اول، 1407ق.
[8]. نوح، 10.
[9]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 143، ص 199، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[10]. کافی، ج ‏2، ص 521.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا پارچه دور خانه خدا فقط به رنگ مشکی است؟
    34132 حج و عمره 1389/12/19
    پارچه مشکی رنگی که امروزه با آن کعبه را می پوشانند پیراهن یا پرده کعبه یا جامه کعبه نامیده می شود. این پوشش در قرون اخیر به رنگ مشکی بوده و آیات قرآن به رنگ طلایی با خط بسیار زیبایی بر آن بافته می شود. اما قبلا ...
  • آیا پوست های جدا شده از لب، دست، پا و ... نجس هستند؟
    57250 مردار 1387/06/19
    مراجع عظام تقلید در این باره می‌گویند:"پوست هاى مختصر لب و جاهاى دیگر بدن که موقع افتادنشان رسیده، اگر چه آنها را بکنند پاک است، ولى بنابر احتیاط واجب باید از پوستى که موقع افتادنش نرسیده و آن را کنده‏اند اجتناب نمایند".[1] در هر حال اصل کندن پوستهاى ...
  • زمان چیست؟ آیا توسط انسان قابل کنترل است؟
    33260 حرکت جوهری 1388/06/14
    یکى از مسائل مهم فلسفى که مورد توجه و اختلاف فلاسفه است، مسئله زمان است که نظریات مختلفی درباره آن مطرح است، مشاهیر فلاسفه می گویند: زمان مقدار حرکت است و موجودى است غیر قارالوجود و متقوم به حرکت و حرکت حامل آن است. ملاصدرا می ...
  • دیدگاه قرآن درباره فرزندانی که خارج از ازدواج متولد شدند چیست؟
    155325 فرزندان پرورشگاهی و یا نامشروع 1389/03/27
    فرزندانی که خارج از ازدواج شرعی متولد می شوند، یا ولد الزنا (فرزندی که از راه زنا و رابطه غیر مشروع تولد می یابد) بوده و یا ولد الشبهة (یعنی شخصی با زنی به گمان این که زن اوست نزدیکی نماید و بعد فرزندی به دنیا بیاید، به ...
  • در مورد قرائات گوناگون آیه 40 سوره اعراف توضیح دهید؟
    4737 علوم قرآنی 1397/05/20
    در قرائت مشهور آیه 40 سوره اعراف می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیاطِ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِین»؛[1] کسانى که آیات ما را تکذیب کردند، و در برابر ...
  • در فقه اسلامی حضرت زهرا(س) چه جایگاهی دارد؟
    7159 ویژگی ها و مناقب 1392/06/05
    فقه اسلامی متصدی احکام عبادی است. یکی از این احکام، لزوم احترام به معصومان(ع) است که شامل دختر بزرگوار پیامبر اسلام(ص) نیز می‌شود. عباداتی نیز به حضرتشان منتسب شده است؛ لذا بررسی برخی از احکام فقهی مربوط به حضرت فاطمه زهرا(س) نشان می‌دهد که این احکام در شمار ...
  • منظور از ذکر کثیر چیست؟
    22460 تفسیر 1395/11/21
    یکى از زیباترین جلوه‌هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى‌‏ترین راه‏هاى سیر و سلوک، ذکر و یاد خداست؛ از این‌رو است که خدای متعال بندگان مؤمن خویش را به ذکر فراوان سفارش می‌کند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً».[1] «ذکر کثیر» به ...
  • خوردن پنگوئن چه حکمی دارد؟
    38627 پرندگان 1392/11/16
    هر چند پنگوئن از پرندگان شمرده می‌شود، اما شرایط پرندگان حلال گوشت را نداشته و خوردن آن جایز نیست. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): حرام است. حضرت آیت الله العظمی ...
  • شعر پندآمیزی که امام هادی(ع) برای متوکل خواند، چه بود؟
    8681 حدیث 1397/07/28
    در برخی منابع، نقل شده است که گزارشی به متوکل رسید مبنی بر این‌که نامه‌ها و اسلحه‌های زیادى از شیعیان قم نزد امام هادی(ع) وجود داشته و ایشان تصمیم به شورش علیه حکومت دارد، متوکل گروهی از نظامیان ترک خود را برای کسب اطلاع به خانه حضرت فرستاد ...
  • سوره‌ای که بر ازدواج حضرت امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) دلالت دارد، کدام است؟
    19519 ویژگی ها و مناقب 1392/10/07
    در قرآن آیه‌ای وجود ندارد که به صورت مستقیم به ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) اشاره کرده باشد. ولی آیاتی وجود دارد که به گونه‌ای مرتبط و مناسب با این رویداد است. 1. آیه انتهایی سوره «کوثر»:[1] این سوره، دشمن پیامبر(ص) را مقطوع ...

پربازدیدترین ها