خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ...».[1] برای این آیه شریفه دو تفسیر بیان شده است:
1. برای انسان‌ها، فرشتگانی قرار داده شده که آنان را از بلایا و اتفاقات ناگوار، دور نگه داشته و از ایشان مراقبت می‌کنند.[2] البته این مراقبت، محدود است که توضیح آن خواهد آمد. روایتی نیز از امام باقر(ع) در ذیل آیه وجود دارد که همین معنا را می‌رساند: «آنها به فرمان و امر خدا، انسان را از افتادن در چاه یا فرو ریختن دیوار یا پیش آمدن چیزى محافظت می‌کنند تا زمانی که مقدّرات حتمی بر او وارد شود که در این هنگام از او دست برداشته و به دست تقدیر می‌سپارند و آنان دو فرشته نگهبان شب و دو فرشته نگهبان روزند که به نوبت دنبال یکدیگر می‌آیند».[3]
2. منظور آیه همان فرشتگانی است که اعمال انسان را ثبت می‌کنند.[4] بر این معنا نیز روایتی وجود دارد:‌ «و به فرمان خداوند، از او محافظت می‌کنند و اعمال و سخنان و کلمات و نگاه‌هاى او را ثبت می‌نمایند. مکان‌هایى که او را در خود جاى می‌دهند، شاهدان پروردگار اویند که به سود یا زیان وى، گواهى خواهند داد».[5]
بر اساس معنای اول که ظاهر آیه نیز بر آن دلالت دارد، این پرسش پیش می‌آید که چگونه فرشتگان مراقب انسان‌ها هستند، در حالی‌که بلایا و مشکلات بسیاری، ‌انسان‌ها را دربرگرفته است. برای پاسخ به این پرسش باید گفت؛ بدون تردید ما انسان‌ها در زندگى خود در معرض آفات و بلاهاى زیادى هستیم، حوادثى از درون و برون، انواع بیماری‌ها، میکروب‌ها، انواع حادثه‌ها و خطراتى که از زمین و آسمان می‌جوشد، انسان را احاطه کرده‌اند، مخصوصاً هنگام کودکى که آگاهى انسان از اوضاع اطراف خود بسیار ناچیز است و هیچ‌گونه تجربه‌اى ندارد، در هر گامى خطرى در کمین او نشسته، و گاه انسان تعجب می‌کند که کودک چگونه از لابلاى این‌همه حوادث جان به سلامت می‌برد و بزرگ می‌شود. اگر به راستى در این مسائل بیندیشیم احساس می‌کنیم که نیروى محافظى هست که ما را در برابر حوادث حفظ می‌کند و همچون سپرى از پیش رو و پشت سر نگهدار ما است.[6]
همچنین باید توجه داشت که فرشتگان از مقدّرات حتمی جلوگیری نمی‌کنند، بلکه تنها انسان را از حوادثى که به فرمان خدا قطعیت نیافته حفظ می‌کنند. بنابر این، وقایعی که اتفاق آنها را می‌بینیم، مقدّرات حتمی می‌باشند که البته بسیاری از آنها در نتیجه افعال خود انسان‌ها است؛ چنان‌که در روایتی از امام صادق(ع) می‌خوانیم: «هیچ بنده‌اى نیست مگر این‌که دو فرشته با او هستند و او را محافظت می‌کنند، اما هنگامى که فرمان قطعى خداوند فرا رسد، او را تسلیم حوادث می‌کنند»[7] و می‌دانیم که از قضا و قدر خداوند، راه گریزی وجود ندارد: «و هنگامى که خدا نسبت به ملتى آسیب و گزند بخواهد [براى آن آسیب و گزند] هیچ راه بازگشتى نیست؛ زیرا براى آنان جز خدا هیچ یاورى نخواهد بود».[8]
همچنین قطعی است که انسان برای زندگی و حفظ از خطرات به کمک فرشتگان دل نبندد بلکه باید تمام ابزار مادی و معنوی را برای نجات استفاده کند؛ لذا در ادامه آیه می‌خوانیم: «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ».[9]
بنابر این می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که در این عالم مادی، بسیاری از وقایع هستند که انسان با لطف و عنایت الهی و با کمک دو فرشته، از آنها خلاصی می‌یابد؛ گاهی این افعال به وسیله اعمال خود انسان است؛ برای نمونه در رانندگی خطایی می‌کند اما با لطف الهی از خطر در کمین نشسته رهایی می‌یابد و همچنین گاه دیگران خطا و اشتباهی را انجام می‌دهند که به صورت عادی مشکل و بلایی را برای انسان فراهم می‌آورد، اما او با لطف الهی رهایی یافته و از خطر آن نجات می‌یابد، حال چه از این نجات اطلاع پیدا کند و چه بدون اطلاع باشد؛ این الطاف الهی به وسیله همین فرشتگان مذکور در آیه می‌باشد.

---