جستجوی پیشرفته
بازدید
13933
آخرین بروزرسانی: 1397/04/30
خلاصه پرسش
براساس آموزه‌های دینی آیا «تخصص» مقدم بر «تعهد و تقوا» است؟
پرسش
با سلام؛ آیا براساس قید «قوی امین»، در آیات 26 سوره قصص و 39 سوره نمل می‌توان گفت تخصص از تعهد مهم‌تر و ارجح است؟
پاسخ اجمالی
تعهد(پاک‌دستی و التزام به کار) و تخصص، دو عنصر اساسی براى مدیریت صحیح در تمام جوامع دنیا است که در آموزه‌های دینی از تعهد تعبیر به تقوا می‌شود.
این موضوع در تعالیم قرآن، اگر چه به صورت مدون به عنوان یک قانون مدیریتی مطرح نشده، اما چنین اصلی را می‌توان به مناسبت از برخی آیات استخراج نمود. به عنوان نمونه حضرت یوسف(ع) وقتی که از زندان آزاد شد و پادشاه مصر درصدد واگذاری مسئولیتی به او شد، وی گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده که هم نگه‌دارنده و هم آگاهم».[1]
حضرت یوسف مسئولیت اقتصادی کشور مصر را می‌پذیرد؛ به دلیل آن‌که توانایی اداره امور اقتصادی را دارد. او هم امانت‌دار است(حفیظ)، و هم دانش و تخصص کافی در امور اقتصادی را دارد(علیم).
آیات 26 سوره قصص، و 39 سوره نمل نیز در صدد بیان این دو مهم‌اند؛ یعنی تخصص و تعهد.
آن‌جا که قرآن کریم از زبان دختر شعیب در مورد استخدام موسى(ع) می‌فرماید: «قالَتْ إِحْداهُما یا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمین»،[2] به دو اصل اساسی مدیریت(قدرت و امانت) به صورت اشاره دارد.[3]
روشن است که منظور از قدرت در این آیه تنها قدرت جسمانى نیست، بلکه منظور قدرت و قوت، داشتن دانش و تخصص در زمینه انجام مسئولیت است.
به عنوان مثال، یک مدیر قوى کسى است که حوزه مأموریت خود را به خوبى بشناسد، در برنامه‌‌ریزى مسلط و از ابتکار سهم کافى و در تنظیم کارها مهارت لازم را داشته باشد، و نیروها را براى رسیدن به هدف بسیج نماید. در عین حال دلسوز و خیرخواه و امین و درست‌کار باشد.
آنها که در سپردن مسئولیت‌ها و کارها تنها به امانت و پاکى فرد مورد نظر قناعت می‌کنند، به همان اندازه در اشتباه‌اند که براى پذیرش مسئولیت، داشتن تخصص را کافى بدانند.
متخصصان بدون تعهد، همان اندازه برای پیش‌رفت کشور خط آفرین‌اند که متعهدان بی‌تخصص مضرند.
هر جامعه و کشورى که به دست یکى از این دو گروه سپرده شود، سرانجامی جز عقب ماندگی نخواهد داشت. مدیران غیر متعهد، و متعهدان غیر متخصص نتیجه‌ی کارشان یکی است؛ یعنی به هدر رفتن امکانات و سرمایه‌های مادی و معنوی کشور. به همین دلیل است که در تعالیم دین اسلام، «علم» و «تقوا» در کنار هم قرار دارند.
 آنچه آموزه‌های دین اسلام در این حوزه به ما می‌گوید؛ این است که هر کاری باید به دست افرادى توان‌مند و امین باشد، تا نظام جامعه به سامان رسد، و اگر در علل زوال حکومت‌ها در طول تاریخ بیندیشیم، می‌‏بینیم عامل اصلى سپردن کار به دست یکى از دو گروه فوق بوده است.[4]
و شاید اشاره به همین اصل اساسی داشته باشد، آن‌جا که امام علی(ع) یکی از دلایل انحطاط دولت‌ها را سپردن مسئولیت‌ها به اراذل و از صحنه خارج کردن افاضل می‌داند؛ یعنی واگذاری مناصب و خدمات بزرگ به مردم نادان و فرومایه و کنار زدن انسان‌های کاردان و صاحب اندیشه.[5]
بنابر این، آیات مطرح شده هم به عنصر تعهد و هم به عنصر تخصص اشاره دارند. و بدیهی است که افراد متعهد هیچ‌گاه مسئولیتی را که در آن تخصص ندارد نمی‌پذیرد، و این لازمه تعهد و تقوا است و آنانی که ظاهری متعهد نشان داده و کاری که توانایی انجام آن‌را ندارند می‌پذیرند، در واقع متعهد نبوده، بلکه متعهدنما هستند.

[1]. یوسف، 55. «قالَ اجْعَلْنی‏ عَلى‏ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفیظٌ عَلیم».
[2]. قصص، 26.
[3]. آیه 39 سوره نمل نیز تا حدودی مشابه آیه یادشده است.
[4]. برای آگاهی بیشتر در این زمینه، ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏16، ص 66- 67، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[5]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، ص 342، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها