برخی افراد نسبت به بعضی از آیات قرآن اشکال وارد کرده و آنها را مخالف با ادبیات عرب عنوان کرده و این کتاب آسمانی را متهم به اشکال ادبی کرده است. پاسخ کلی به تمامی این ایرادات ادبی این است که آیات و عبارت‌‌های قرآنی مطابق با استعمال عرب زبانان اصیل نازل شده و هیچ ایراد و خللی از جهت ادبیات عرب در آن وجود ندارد. شاهد این مدعا، عدم اعتراض و ایراد مخالفان اسلام و دشمنان پیامبر(ص) است که طی 23 سالی که قرآن به صورت تدریجی نازل گردید، هیچ‌گونه اشکال ادبی نسبت به آیات قرآن وارد نکرده‌‌اند. این در حالی است که طبق دستور دین، مسلمانان به صورت روزانه آیات قرآن را تلاوت می‌کردند و آن‌را سرلوحه زندگی اسلامی خود قرار داده بودند؛ به گونه‌‌ای که چیزی از این آیات از دیگران مخفی نمانده است.

با این همه برای هر کدام از این ایردها، پاسخ‌های اختصاصی نیز ارائه شده است که پاسخ‌‌ها و توجیهات خالی از حکمت نبوده است. در ادامه به بررسی پاسخ‌‌های مربوطه می‌پردازیم.

الف) المقیمین:

منصوب بودن واژه المقیمین در آیه 162 سوره نساء، می‌تواند دلایل و علل مختلفی داشته باشد که یکی از آنها تأکید و تعظیم است.[1] هرچند که برخی خیال کرده‌‌اند که تأکید بر اقامه نماز در این آیه مناسب نبوده و کار لغو و بی‌معنایی به شمار می‌رود؛ اما حقیقت چیز دیگری است. همیشه در جامعه افراد و فرقه‌‌هایی وجود دارند که چنین تصور می‌کنند که داشتن اعتقاد صحیح و ایمان به خدا و دیگر اصول اعتقادی؛ مانند آخرت، غیب، نبوت و... برای رسیدن به سعادت جاودان، کفایت می‌کند و ارتکاب گناهان و یا کوتاهی در انجام واجبات، مانع قابل توجهی برای بازماندن از سعادت ابدی نخواهد بود. تأکید بر اقامه‌ی نماز به عنوان مهم‌ترین عبادت، خط بطلانی بر این عقیده به شمار می‌رود که ممکن است خسران اخروی را برای افراد رقم زند. بنابر این، تأکید بر این مطلب نه تنها امر سخیفی نبوده، بلکه امری ضروری به شمار می‌رود. از جهتی دیگر، اگر به آیه مورد نظر به طول کامل نظر بیفکنیم[2] خواهیم دید که در این آیه، نه فقط بر اقامه نماز، بلکه بر ایمان نیز تأکید شده است. در این آیه واژه‌ی «المؤمنون» دوبار (یک‌بار در ابتدای آیه و یک‌بار در انتهای آیه) تکرار گردیده است که تأکید روشنی بر موضوع ایمان دارد. بنابر این، اشکال مذکور به این آیه که مبتنی بر عدم تأکید بر ایمان است، از پایه و اساس باطل خواهد بود.

ب) الصابئین:

در قرآن کریم واژه‌ی «الصابئین» تنها دو بار ذکر شده است.[3] و در هر دو مورد به دلیل این‌که عطف به اسم منصوب بوده، به صورت منصوب آمده و آن توجیهاتی که برای «المقیمین» ذکر شده، برای الصابئین قابل طرح نیست. به عبارت دیگر، هر دو آیه‌‌ای که کلمه «الصابئین» در آن ذکر شده، با حرف «إنَّ» آغاز شده است که اسم بعد از آن‌که اسم «ان» نامیده می‌شود منصوب می‌گردد و هر اسم دیگری که به آن عطف گردید، آن نیز منصوب خواهد شد. در هر دو آیه واژه‌ی «الصابئین» به کلمه‌ی «الذین» که در ابتدای آیه و بعد از «إنَّ» آمده عطف شده است؛ لذا نمی‌تواند اعرابی غیر از نصب بپذیرد.

البته درباره واژه‌ی «الصابئون» (در حالت رفعی) اشکال نحوی مطرح شده است که به طور جداگانه به آن پاسخ داده شده است.[4]

[1]. ر.ک ترکیب نحوی در آیه «المقیمین الصلاة» 82793

[2]. «لَکِنِ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَالْمُقِیمِینَ الصَّلَاةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ أُولَئِکَ سَنُؤْتِیهِمْ أَجْرًا عَظِیمًا».

[3]. بقره، 62؛ حج، 17.

[4]. ر. ک: تفاوت نحوی الصابئون و الصابئین در قرآن 3536