از نظر قرآن کریم و بر اساس مبانی فلسفه و عرفان، تمام موجودات - چه انسان و چه غیر انسان - دارای شعور و ادراک هستند که البته با توجه به استعدادها و قابلیت‌هایی که از طرف خدا به آنها داده شده، این شعور و ادراک دارای درجات متفاوتی می‌باشد.
در همین راستا، آیات متعددی از قرآن بیان می‌دارند که تمام موجودات تسبیح‌گوی خداوند هستند؛ مانند: «آسمان‌هاى هفت‌گانه و زمین و کسانى که در آنها هستند، همه تسبیح او می‌گویند و هیچ موجودى نیست که تسبیح و حمد او نگوید، ولى شما تسبیح آنها را نمی‌فهمید، او بردبار و آمرزنده است».[1]
در این آیه هر چند به صورت مستقیم به شعور و ادراک موجودات اشاره نشده است، اما روشن است که تسبیح و تحمید فرع بر شعور و ادراک است.[2]
آیه‌ای دیگر بیان می‌کند آسمان و زمین از تحمل بار امانت الهی شانه خالی کردند: «ما به آسمان‌ها و زمین و کوه‌‏ها امانت را عرضه کردیم. همه از تحمل آن بازماندند و سخت بیمناک شدند، ولى انسان آن را برداشت. براستى که انسان بسیار ستم‌کار و نادان بود».[3]
از این آیه نیز می‌توان شعور آسمان و زمین را به عنوان موجوداتی مادی استنباط کرد؛ زیرا شانه خالی کردن از تحمل بار امانت و نپذیرفتن آن، بدون ادراک و شعور نسبت به امانت مورد نظر، معنایی نخواهد داشت.
آیه‌ دیگری هم داریم که امکان خشوع و خضوع کوه‌‌ها را مطرح می‌کند: «اگر این قرآن را بر کوهى نازل می‌کردیم، می‌دیدى که در برابر آن خاشع می‌شود و از خوف خدا می‌شکافد! اینها مثال‌هایى است که براى مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشید».[4]
عارفان و اهل معرفت نیز معتقدند که همه موجودات شعور دارند؛ آنان بر این باورند که عشق، حیات و شعور در تمام موجودات سریان دارد.[5]

---