جستجوی پیشرفته
بازدید
5639
آخرین بروزرسانی: 1399/06/10
خلاصه پرسش
منظور از ذات‌گرایی ارسطویی چیست؟
پرسش
منظور از ذات‌گرایی ارسطویی چیست؟ اینکه می‌گویند حوزه علمیه از ذات‌گرایی ارسطویی تأثیر پذیرفته است، به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی

مقصود از ذات‌گرایی این است که اشیا در خارج و بیرون از ذهن ما، وجود مستقل دارند، و وجود آنها بستگی به اندیشه و ذهن ما ندارد. از دید یک ذات‌گرا، هر شیء مجموعه‌‌ای از صفاتی است که ماهیت فردی آن نامیده می‌شود، و این‌گونه صفات از ویژگی‌های عرضی کاملا متفاوت هستند. اما دیدگاه مقابل این است که اعتقاد به چنین ذاتی مردود است و آنچه ذات اشیا نامیده می‌شود حاصل نوع نگاه خاص انسان‌ها و علائق آنها در نامیدن چیزها است.

از دیدگاه ارسطو و حکمای اسلامی، افراد و اشخاص دارای ذات هستند و تمام حقیقت اشیا را ذاتشان تشکیل می‌دهد.[1]

علامه طباطبائی در تعریف ذاتی و عرضی می‌گوید: ذاتیات مفاهیمی هستند که در ماهیات و تعریف [اشیا] لحاظ می‌شوند به ‌گونه‌‌ای که اگر آن مفاهیم از بین بروند ماهیات و اشیا از بین می‌روند؛ و مفاهیم عرضی، مفاهیمی هستند که این‌گونه نیستند؛ یعنی بر ذات حمل می‌شوند، ولی داخل در ذات آن نیستند؛ مثل نویسندگی برای انسان.[2] و در مورد واقعیت داشتن مفاهیم ذاتی و عرضی می‌گوید: وجود و واقعیت داشتن مفاهیم جوهری(ذاتی) و عرضی فی الجمله، بدیهی است، و هر کس که وجود جوهر(ذاتی) را انکار کند، ناچار و ناخودآگاه، جوهر و ذاتی بودن اعراض را پذیرفته است.[3]

به هر حال بحث بر سر این است که آیا اشیا، بویژه عرضیات، آن‌گونه که ما ادراک می‌کنیم به همان نحو در خارج وجود دارند؟ یا واقعیت خارجی اشیا دقیقا برابر ادراک ما نیست؛ مثلا براساس علوم جدید، واقعیت خارجی و فیزیکی «رنگ» آن‌گونه نیست که ما مشاهده می‌کنیم. فیزیک‌دانان بر این باورند که: خاصیت ذره‌‌ای و موجی نور که یک پدیده‌ی فیزیکی الکترومغناطیسی است و در نتیجه‌ی برخورد نور به سطح اشیاء و بازتاب ویژه‌ی طول موجی این تابش نور و شدت آن، توسط چشم احساس و پردازش شده، و به عنوان مفهوم رنگ آن در ذهن شناخته می‌شود.[4]

اما باید توجه داشت این مطلب تفاوتی در مبحث فلسفی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا پرسش فلسفی این است که آیا «طول موج» موجودی مستقل است و روی پای خود ایستاده است و در تحقق خود در خارج نیاز به موضوعی که بدان تکیه کند ندارد؟ اگر چنین است «جوهر» خواهد بود، و گرنه عرض است. بنابراین با کشفیات علوم جدید بنای ذاتی و عرضی بر داشته نمی‌شود، ممکن است مصداق‌‌ها تغییر کند و چیزی که تا به ‌حال یک نوع عرض خاص می‌پنداشتیم حال نوع دیگری از عرض است، یا چیزی را که فکر می‌کردیم عرضی است، حال معلوم شد که ذاتی است.[5]

 

 


[1]. ر. ک: حسینی، سید احمد، سعیدی مهر، محمد، ذات‌گرایی ارسطویی - سینوی و ذات‌گرایی معاصر، حکمت سینوی(مشکوه النور)، دوره 14، شماره 43، بهار و تابستان 1389، ص 125-144.

[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 77- 78، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق.

[3]. همان، ص 91.

[4]. ر. ک: https://fa.wikipedia.org/wiki/

[5]. «فرق صفات ذات و صفات فعل»، 84409؛ «علم به ذات و بساطت»، 31622؛ «انقلاب در ذات و حرکت جوهری»، 96113.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها