شرب خمر(شراب‌خواری‌)، از جمله گناهانی است که در ادیان و جوامع مختلف به لحاظ حقوقی و اجتماعی یک جُرم و رفتاری ناپسند تلقی شده و در همین راستا در شرع مقدس اسلام دارای حد شرعی و مجازات مشخصی است؛ لذا چنانچه انجام این جُرم در دادگاه ثابت گردد، مجازات آن هشتاد ضربه شلاق است.[1]

حال اگر فردی چند مرتبه شراب بیاشامد، ولی -به هر دلیلی- در هیچ مورد از آنها حد شرعی بر او اجرا نشود، برای تمام این شراب‌خوردن‌ها تنها یک‌بار حد شرعی (80 ضربه شلاق) در مورد او اجرا خواهد شد، و چنانچه بعد از آن نیز ده‌ها بار دیگر شراب خورده و سپس دستگیر شده باشد، باز هم همان 80 ضربه شلاق تکرار خواهد شد، اما اگر بار دیگر شراب‌خواری را تکرار کرد، مجازاتش اعدام خواهد بود.[2] چنین فرایندی در مورد مجازات‌های جرم‌های دیگر، مانند دزدی که برای آنها حد مشخص شرعی تعیین شده نیز اجرا خواهد شد.

این حکم، که در بین فقها مشهور است،[3] برگرفته از روایاتی با سند صحیح[4] از امامان معصوم(ع) است، از جمله:

1. امام صادق(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ع) فرمود: «هر کس شراب بخورد، او را تازیانه بزنید، اگر دوباره خورد، او را تازیانه بزنید و اگر برای بار سوم خورد، او را بکُشید».[5]
2. امام صادق(ع) دربارۀ شراب‌خوار فرمود: «اگر [کسی] شراب بخورد، [تازیانه] زده می‌شود، اگر دوباره بخورد، [تازیانه] زده می‌شود و اگر مجدداً بخورد، در مرحلۀ سوم کشته می‌شود». [6]
3. امام کاظم(ع) فرمود: «صاحبان گناهان کبیره که حدّ دوبار بر آنها جاری شده است، در دفعۀ سوّم اگر‌ مرتکب آن گناه شدند حکمشان قتل است».[7]

شایان ذکر است، تشدید مجازات در مورد فرد مُجرمی که با وجود اجرای مجازات، باز هم اصرار بر انجام جُرمش دارد، امری منطقی و مطابق با قوانین جوامع مختلف است و با توجه به زائل شدن عقل فرد شراب‌خوار و خطر و تهدیدی که وجود او برای مردم دارد، اعدام او امری خشونت‌آمیز به نظر نمی‌رسد، بویژه آن‌که شراب‌خواری در بیشتر موارد باید به صورت علنی باشد تا حکم اجرا شود؛ چون در غیر این صورت شاهدی بر این جرم نخواهد بود.

فردی که با وجود محکوم شدن به دو مجازات متوالی سنگین، باز هم در حضور دیگران - که در میان آنان دو شاهد عادل نیز وجود دارد - همان جرم را تکرار می‌کند، به نوعی قانون را به تمسخر گرفته و مرتکب خشونت اجتماعی شده است؛ از این‌رو دیگر نباید با او مماشات کرد.

البته، این نکته نیز قابل ذکر است که حاکم شرعی با استفاده از اختیارات حکومتی و با توجه به شرایط فردی و اجتماعی می‌تواند تصمیم بگیرد که چنین حکمی به صورت موقت به مرحله‌ی اجرا در نیاید.

[1]. ر. ک: خمینی، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیلة، ج ‌2، ص 480، م 9، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.

[2]. ر. ک: همان، م 12.

[3]. فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، الحدود، ص 469، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چاپ اول، 1422ق.

[4]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج ‌23، ص 337 - 338، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[5]. «مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ فَاجْلِدُوهُ فَإِنْ عَادَ فَاجْلِدُوهُ فَإِنْ عَادَ الثَّالِثَةَ فَاقْتُلُوهُ‌»؛ کلینی، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، کافی، ج‌ 7، ص 218، بَابُ أَنَّ شَارِبَ الْخَمْرِ یقْتَلُ فِی الثَّالِثَةِ‌، ح 3، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق.

[6]. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّه(ع) أَنَّهُ قَالَ: فِی شَارِبِ الْخَمْرِ إِذَا شَرِبَ ضُرِبَ فَإِنْ عَادَ ضُرِبَ فَإِنْ عَادَ قُتِلَ فِی الثَّالِثَةِ...». کافی، ج ‌7، ص 218، ح 4.

[7]. «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی(ع) قَالَ أَصْحَابُ الْکبَائِرِ کلِّهَا إِذَا أُقِیمَ عَلَیهِمُ الْحُدُودُ مَرَّتَینِ قُتِلُوا فِی الثَّالِثَةِ‌». کافی، ج ‌7، ص 219، ح 6.