در منابع دینی عید فطر و قربان و نیز عید غدیر، از اعیاد بزرگ اسلامی و از روزهای بخشش گناهان معرفی شده‌اند؛ از این‌رو به یقین از روزهای شادی مسلمانان خواهند بود؛ اما باید توجه داشت که در برخی شادی‌ها نیز می‌توان با وجود شادمان بودن از جهت دیگری محزون و اندوهگین بود. به عنوان نمونه به دو مورد ذیل توجه فرمایید:

الف) خانمی باردار است؛ اما همسر او قبل از تولد کودکش از دنیا می‌رود. به طور طبیعتی او هنگام زایمان با آن‌که از فرزنددار شدن خود شادمان است، ولی از این‌که پدر این کودک نتوانسته او را ببیند و نوزاد او یتیم به دنیا آمده، اندوه‌گین خواهد بود.

ب) مردی که همسرش را از دست داده، هنگام ازدواج فرزندانش اگرچه از به سرانجام رسیدن آنان شادمان است؛ اما از این جهت که مادر فرزندانش نتوانسته عروسی آنان را ببیند غمگین خواهد بود.

بعد از این دو نمونه، به تحلیل روایت موجود در پرسش خواهیم پرداخت.

از امام باقر(ع) نقل شده است:

«ما مِن یَومِ عَیدٍ لِلمُسلِمینَ اَضحَىً وَلا فِطرٍ اِلّا و هُوَ یُجَدِّدُ اللهُ لآلِ مُحَمَّدٍ فِیهِ حُزناً. قالَ: قُلتُ: وَ لِمَ ذلِک؟ قالَ: اِنَّهُم یَرَونَ حَقَّهُم فى اَیدى غَیرِهِم»؛[1]

هیچ عید فطر و قربانی نیست، مگر آن‌که با آمدن آن غم و اندوه اهل ‌بیت(ع) تجدید می‌شود. راوى علت این موضوع را پرسید که امام(ع) پاسخ داد: چراکه آنان حق خود را در دست دیگران می‌بینند.

اگرچه این روایت در کتاب معتبری نقل شده است، اما از نظر سند مجهول است،[2] با این حال، محتوا آن قابل پذیرش است؛ زیرا:

1. مراد از حق در این روایت، موضوع سرپرستی امت اسلامی است که بعد از پیامبر(ص) به ناحق به دست نااهلان افتاد؛ چراکه نماز عید فطر و قربان، معمولا توسط حاکم جامعه اسلامی - و یا نمایندگان او - برپا می‌شود و برقراری این نمازها با امامت حاکمان ستم‌کار و یا نمایندگان آنها، یادآور مسئله‌ی غصب جایگاه امامت و زعامت است که انسان را از این نگاه اندوه‌گین و محزون خواهد کرد.
2. چه بسا حزن اهل‌بیت(ع) در این‌‌باره به جهت انحراف مسلمانان بوده که می‌توانستند در این‌روز به حضور جانشینان واقعی پیامبر(ص) رسیده و مواعظ و احکام و دیگر آموزه‌های اصیل دینی را مستقیما از آن‌حضرات(ع) بشنوند؛ اما آنها از این نعمت بی‌بهره مانده و بسیاری از آنها در مسیر گمراهی افتادند.[3]
3. اگر عده‌‌ای از مؤمنان با آن‌که از جهت درک‌ روز عید شادمانند، ولی با در نظرگرفتن مصائب اهل‌بیت(ع) محزون باشند، موضوعی نیست که قابل درک نباشد، بلکه نشان از معرفت و محبت آنان است، همان‌طور که در دو عید مذکور و نیز در روز جمعه - به عنوان عید اسلامی- سفارش می‌شود به یاد امام زمان(عج) و غیبت ایشان، دعای ندبه قرائت شود که آن دعا نیز دارای فرازهای حزن‌انگیزی است.

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 170، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 3، ص 289، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی‌، مهدی، ج 5، ص 551، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406 ق.

[3]. همان.