نخست باید گفت؛ اگرچه در آموزه‌های دینی سفارش به سکوت شده است؛ اما طبیعی است که چنین توصیه‌هایی را نمی‌توان مجوزی برای سکوت مطلق دانست، بلکه در هر مورد باید به حسب شرایط رفتار کرد.[1]

در همین راستا روایاتی وجود دارد که سکوت در موارد و موضوعاتی را توصیه کرده است که انسان به آنها علم و دانشی ندارد:

1. «مَنْ تَرَکَ قَوْلَ لَا أَدْرِی أُصِیبَتْ مَقَاتِلُهُ»؛[2] کسى که از کلمه «نمی‌دانم» استفاده نمی‌کند، تیر هلاکت بر او خواهد نشست.
2. «لَوْ سَکَتَ‏ مَنْ‏ لَا یَعْلَمُ‏ سَقَطَ الِاخْتِلَاف‏»؛[3] اگر کسی که نمی‌داند ساکت باشد، اختلافات از بین می‌رود.
3. «لَوْ سَکَتَ‏ الْجَاهِلُ‏ مَا اخْتَلَفَ النَّاس‏»؛[4] اگر نادان ساکت می‌بود، مردم اختلاف نمی‌کردند.

گفتنی است؛ متن منتسب به امام علی(ع)  که در پرسش بدان اشاره شده را با همین عبارات در منابع روایی نیافتیم؛ اما می‌توان آن‌را ترجمه آزادی از روایات بالا دانست.

همان‌طور که در ابتدا گفته شد، این روایات را نمی‌توان به معنای سکوت کامل دانست. به عنوان نمونه نباید گفت که هیچ کاندیدایی حق ندارد در انتخابات سخنی بگوید و شعاری را مطرح کند. البته او نباید در مورد نادانسته‌های خود لب به سخن بگشاید.

[1]. «مقایسه کلام و سکوت»، 9135.

[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 482، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

[3]. کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، محقق، مصحح، نعمة، عبد الله، ج 1، ص 319، قم، دارالذخائر، چاپ اول، 1410ق.

[4]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة ع، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 349، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، چاپ اول، 1381ق.